Γράφει ποίηση παρότι είναι πολιτικός επιστήμονας, κάνει δραματοθεραπευτικές συνεδρίες και έχει ως χόμπι το κολάζ και τη φωτογραφία. Πρωτοστάτησε στην δημιουργία της Λογοτεχνικής Ομάδας «Απόδραση στον Λόγο και την Τέχνη» και της φωτογραφικής ομάδας «ΦωτοΠρολετάριοι». Αυτές τις μέρες πραγματοποιεί την πρώτη προσωπική του έκθεση κολάζ και ταυτόχρονα φοιτά στο τμήμα παιδοψυχολογίας. Αγαπητοί αναγνώστες της «Σβούρας», ο ποιητής, λογοτέχνης, δημοσιογράφος, δραματοθεραπευτής, φωτογράφος, θεατρόφιλος και φοιτητής Χρήστος Δημούλας σε μια συνέντευξη εκ βαθέων.
Χρήστο σε καλωσορίζω στο διαδικτυακό περιοδικό «Σβούρα». Αυτές τις μέρες παρουσιάζεις στην Αθήνα την πρώτη προσωπική σου έκθεση κολάζ, που γνωρίζει μεγάλη επιτυχία, γι’ αυτό και παρατάθηκε έως τις 22 Φεβρουαρίου. Θέλεις να μας μιλήσεις γι’ αυτήν;
Σ’ αυτό το χρονικό διάστημα στο ιστορικό θέατρο Άλφα υπάρχει η παράσταση «Η Ιστορία ενός σκύλου που τον έλεγαν Πιστό». Γνώρισα μέσω αγαπημένης μου φίλης, της ηθοποιού Δώρας Γιαννακοπούλου, για συνέντευξη τους υπεύθυνους της παράστασης, Κώστα Γάκη & Νατάσσα-Φαίη Κοσμίδου και αφού μεταξύ μας καταλάβαμε ότι υπάρχει καλλιτεχνική και κυρίως ανθρώπινη χημεία, αποφάσισα να τους προτείνω έκθεση κολάζ μου στο φουαγιέ του θεάτρου με στόχο την διαδραστική αλληλέγγυα συμπαράσταση προς την παράσταση, την οποία πρέπει κάθε θεατρόφιλος να δει. Ως τώρα ο στόχος έχει επιτευχθεί και προχωρώ με την σκέψη σε παρόμοια εγχειρήματα.
Τι δουλειά έχει ένας πολιτικός επιστήμονας να γράφει ποίηση και να συστήνει στο κοινό ότι «Με λάδι του παρόντος ανάβουν του μέλλοντος καντήλια»;
Επιστήμη και Τέχνη είναι δύο δομές που εντός μου άρχισαν από νωρίς να αναπτύσσονται. Η αναγκαιότητα για την επωφελή τους κοινωνική χρησιμότητα αλλά και εσωτερική αρμονία μετατρεπόταν σε κάτι που σε μένα ανέκαθεν λειτουργούσε αβίαστα και ενιαία. Έτσι ο τρόπος έκφρασης μου, περιέχει μεταξύ άλλων και ετούτα τα σημαντικότατα βοηθήματα κατανόησης του κόσμου, προσπάθειας για αλλαγή του προς το κοινωνικά καλύτερο.
Γεννήθηκες στην Αθήνα από πατέρα μανάβη στις λαϊκές αγορές, εμπειρία που κατέγραψες στο δεύτερο ποιητικό έργο σου υπό τον τίτλο «Οι λαϊκατζήδες», το οποίο μάλιστα βραβεύτηκε από τους ίδιους τους «πρωταγωνιστές». Θα μας μιλήσεις γι’ αυτό;
Θαρρώ ότι όταν ένα ποίημα ή γενικά ένα έργο τέχνης αγγίζει όσους για τους οποίους φτιάχνεται, τότε το να βραβευτεί απ’ τους ίδιους δείχνει ότι πέτυχε στην εργασία του. Γιατί και η τέχνη μορφή εργασίας είναι. Όπως και μορφή κοινωνικής συνείδησης.
Το να γράφω το βιβλίο το 2014 και να με βραβεύουν το 2018 οι ίδιοι οι λαϊκατζήδες, και μάλιστα της λαϊκής που βοηθούσα χρόνια τον πατέρα μου, είναι κάτι γνήσια τιμητικό, παρ’ ότι δεν κάνω τίποτα με σκοπό βραβεία και «μεγαλεία».
Σπούδασες παράλληλα δημοσιογραφία. Αυτής σου της ενασχόλησης ήταν αποτέλεσμα το σημαντικό έργο σου για το Γιώργο Φαρσακίδη, «ο ζωγράφος του λαού»;
Όχι αν και θα μπορούσε. Η αιτία όμως, ήταν η γνωριμία και φιλία μου 6 χρόνια πριν πεθάνει, με αυτόν τον υπέροχο άνθρωπο, κοινωνικό αγωνιστή, φορτωμένο «παράσημα» την συμμετοχή του στην Εθνική Αντίσταση. Το ανελέητο κυνηγητό μια ζωή, τις φυλακίσεις και εξορίες αλλά και τον γεμάτο λογοτεχνικά έργα, χρώματα, πινέλα, σχέδια που απεικονίζουν την ιστορία της Ελλάδας.
Σε όλα όσα ζωγράφισε ήταν παρών. Από τα χρόνια της Κατοχής, της εξέγερσης του Πολυτεχνείου, το ξεπούλημα της Κύπρου και την Μεταπολίτευση.
Συζητούσαμε, του πρότεινα μια ποιητική του βιογραφία εμπλουτισμένη με ζωγραφικά σχέδια του, την έλεγξε κυρίως για βιογραφικά τυχόν λάθη, μου έδωσε έγκριση και αυτή τώρα κυκλοφορεί. Όποιος ενδιαφέρεται και κυρίως όποιος συλλογικός κοινωνικός φορέας θεωρήσει σωστό να την γνωρίσει, δηλαδή να δει με μια ποιητική οπτική ματιά την βιογραφία του και τι ήταν αυτός ο άνθρωπος, δεν έχει παρά να μου το πει.
Πέρυσι σε διαβάσαμε στις ποιητικές ανθολογίες «Τα γράμματα της Ποίησης» των εκδόσεων «Ατέχνως» και στις «Ιστορίες της πόλης των εκδόσεων «Κύμα». Θα περιμένουμε σύντομα κάποια νέα ποιητική σου συλλογή;
Από το 2015 που εκδόθηκε η ποιητική βιογραφία που προανέφερα, η προσπάθεια είναι, όπως πάντα, άλλωστε συνεχόμενη. Δεν σταματώ να γράφω μιας και είναι ένας εκ των τρόπων έκφρασης μου. Την προσπάθεια αυτή την εμποδίζουν κάποιοι παράγοντες αρνητικοί αλλά και θετικοί, οι οποίοι θετικοί μου δίνουν ακόμη περισσότερη ποίηση εντός μου.
Εννοώ, πως ότι έρχεται στην ζωή μου με τις μορφές τέχνης και επιστήμης δεν το αφήνω να φύγει όταν καταλαβαίνω πως θα κερδίσω ψυχικά, διανοητικά, γενικά εξ’ ολοκλήρου ως άνθρωπος. Αφήνω την ζωή να με καθοδηγήσει βάσει των ωφέλιμων ψυχικά ερχομένων της προς εμένα και εγώ αφενός δέχομαι τα καλά της και αντιστέκομαι μαχητικά στα ζόρια της.
Αυτό διότι τελικά είναι ωραίο να σου έρχονται στην ζωή σου νέα ψυχωφελή ενδιαφέροντα τα οποία εκ της ζωής καταστώνται ως προτεραιότητα έναντι αυτών που είχες πριν εσύ στο νου σου.
Από την άλλη, το ζόρι για την έκδοση ενός βιβλίου είναι ασφαλώς το οικονομικό. Ας μην αναφερθώ περισσότερο για την πλειοψηφία αυτού του κλάδου, διότι ήδη αρκετή αηδία κυκλοφορεί στην κοινωνία.
Ευελπιστώ πάντως, σε μια ποιητική ανθολογία μου και σε μια πεζοποιητική συλλογή μου εμπλουτισμένη με ζωγραφιές.
Είσαι συνιδρυτής της κοινωνικής-λογοτεχνικής ομάδας «Απόδραση στον Λόγο και στην Τέχνη». Από ποια ανάγκη προέκυψε και ποιες είναι οι δραστηριότητες της;
Μέσα από μακρόχρονες φιλικές συζητήσεις περί της σχέσης μεταξύ σύγχρονης λογοτεχνίας και σημερινής κοινωνίας, αναρωτηθήκαμε για το πως η λογοτεχνία σήμερα μπορεί να συγκινήσει και να εμπνεύσει κόσμο να αγωνιστεί έναντι των τόσων κοινωνικών προβλημάτων, την στιγμή που η ίδια η πλειοψηφία των φορέων της, είτε ατομικά, είτε συλλογικά, όχι απλά δεν συγκινείται, μα συναινεί στα κοινωνικώς άσχημα με την υποτελή και την «πέρα βρέχει» στάση της. Αυτό το πολύχρονο βασανιστικό ερώτημα το 2021 γέννησε την αναγκαιότητα δημιουργίας της λογοτεχνικής-κοινωνικής ομάδας μας από μένα, τον Θεοχάρη Παπαδόπουλο, την Ανδριάννα Μπιρμπίλη και την Χαρίτα Μήνη.
Γυναικείο ζήτημα, περιβάλλον και διαφορετικότητα – ρατσισμός, είναι οι θεματικές ποιητικές εκδηλώσεις που ως τώρα δημιουργήσαμε με πολύ επιτυχία. Ας ελπίσουμε η κοινωνική συνείδηση που μπορεί η ποίηση απ’ την μεριά της να εκπέμψει, να αυξηθεί έστω κι ένα κλικ παραπάνω απ’ την προσπάθεια που κάνουμε.
Ασχολείσαι επίσης με τη δραματοθεραπεία, με την οποία βιοπορίζεσαι σήμερα. Θέλεις να μας την συστήσεις;
Εργάζομαι επαγγελματικά με αυτή δύο χρόνια ως κύρια εργασία.
Στην Ελλάδα εμφανίζεται μετά από πολλές δεκαετίες αφάνειας και μη κρατικής αποδοχής της, ενώ οι ρίζες της ξεκινήσαν απ’ την αρχαία Ελλάδα και πολλά κράτη την έχουν δεχτεί θετικότατα πάνω από μισό αιώνα.
Ανήκει στις θεραπείες μέσω τεχνών και αξιοποιεί όλες τις πτυχές της θεατρικής τέχνης: φωνή, κίνηση, ρόλους, αυτοσχεδιασμούς, σενάριο, μάσκες, σκηνογραφία, φωτογραφία κλπ. Αυτές οι πτυχές σε συνδυασμό με την ύπαρξη ενός θεραπευτικού πλαισίου, αξιοποιούνται με απώτερο σκοπό την αλλαγή του θεραπευομένου. Καθρεπτίζονται οι εμπειρίες της ζωής του, εκφράζονται συναισθήματα…
Η χρήση εκφραστικών σχημάτων, λοιπόν, δημιουργεί την απαραίτητη απόσταση που διευκολύνει τον συμμετέχοντα να εκφράσει αλλιώς, όσα δεν μπορεί να πει, να διερευνήσει εμπειρίες, σχέσεις, συναισθήματα, πλευρές του εαυτού του και να τις μετασχηματίσει.
Η δραματοθεραπεία απευθύνεται σε ανθρώπους όλων των ηλικιών. Εφαρμόζεται ατομικά και ομαδικά και υπηρετεί σκοπούς πρόληψης και θεραπείας.
Άλλη καλλιτεχνική ψυχοθεραπευτική προσέγγιση που χαίρομαι να εφαρμόζω σ’ ανθρώπους που βοηθώ, είναι η θεραπεία μέσω ποίησης και θεραπευτικών ειδών γραπτού. Θα μου πεις βοηθιούνται άνθρωποι μέσω Στρίντμπεργκ, Καβάφη, Γώγου και διάφορων στιχουργών; Κι όμως ναι.
Μου έχει συμβεί και αφενός δεν το πίστευα, αφετέρου ήταν τρομερά θετικό όταν το βίωνα, κατάσταση που και τώρα συνεχίζεται.
Με την φωτογραφία ασχολείσαι από χόμπι. Το φωτογραφικό εργαστήρι «ΦωτοΠρολετάριοι» του οποίου είσαι εμπνευστής και συνιδρυτής πως προέκυψε;
Έναν απ’ τους τρόπους προσωπικής μου έκφρασης αποτελεί κι αυτή. Σαν μέρος οργανικής λειτουργίας είναι για μένα. Καταγραφές στιγμών, προβληματισμού, κοινωνικά ηρωικών και ντροπιαστικών στιγμών, βάσει δικής μου οπτικής η οποία για να μετουσιωθεί σε απευθυνόμενη γνώμη και πρόταση χρησιμοποιεί αβίαστα και τον φωτογραφικό φακό.
Οι «ΦωτοΠρολετάριοι» προέκυψαν το 2016, μετά από την -για χρόνια- παρατήρηση ότι στην τότε πόλη κατοικίας μου, τη Δάφνη και στους τριγύρω δήμους, η φωτογραφία όχι μόνο δεν αποτελούσε συχνά είδος πολιτιστικών εργαστηρίων και εκπαιδευτικών προγραμμάτων, αλλά δεν υπήρχε η λογική του ότι αποτελεί και αυτή ένα είδος τέχνης που περιέχει δυναμική κοινωνικής συνειδητοποίησης. Ακόμη και σποραδικά να γινόταν κάποιο μάθημα δεν το έβλεπε ούτε το μάθαινε αυτό κανένας. Το έθεσα σε τοπικούς κοινωνικούς-πολιτιστικούς φορείς και ευτυχώς βρέθηκε ένας φορέας που είμαι ιδρυτικό μέλος του.
Το Λαϊκό Πανεπιστήμιο Αγ. Δημητρίου και Νοτίων Προαστίων, ο μετέπειτα Σύλλογος Εργατικής & Λαϊκής Επιμόρφωσης, που δέχτηκε την πρόταση μου για μαθήματα φωτογραφίας με επίκεντρο την φωτογραφία δρόμου, την κοινωνία και ασφαλώς πάνω απ’ όλα τον άνθρωπο. Τα χρόνια περάσαν, όσοι μαζευτήκαμε ονομάσαμε βάσει της οικονομικής μας κατάστασης το εργαστήρι αυτό με το όνομα «ΦωτοΠρολετάριοι». Ακόμη ηχούν στ’ αυτιά μου -όπως θαρρώ και του δασκάλου μας που δέχτηκε την πρόταση μου ν’ αναλάβει τα μαθήματα Σπύρου Σανσονέτη– τα κοροϊδευτικά λόγια που ακούσαμε από πολλούς εχθρούς και «φίλους». Όταν ήρθαν όμως οι οικονομικά χειρότερες μέρες καταλάβανε πικρά το δίκιο αυτής της ονομασίας… Μετά λοιπόν, ήρθανε τα τακτικά μαθήματα, η Photovision, oι ανά την χώρα μας εκθέσεις. Και συνεχίζουμε έχοντας ήδη ως 20/2 έκθεση στο Σεράφειο Αθηνών και με το βλέμμα στα Γιάννενα που ακολουθούν.
Ας μπεί όποιος-α θέλει να μας δεί στο ίντερνετ, έχουμε φίλους-ες παντού.
Θέλεις να μας πεις γιατί είναι αγαπημένη σου η φράση «Έστω. Ανάπηρος, δείξε τα χέρια σου. Κρίνε για να κριθείς.»;
Όπως ξέρεις κι εσύ, ο στίχος είναι του ποιητή Μανώλη Αναγνωστάκη. Μ’ εκφράζει, αφού υποδηλώνει και στις δικές μας ημέρες την αναγκαιότητα της ατομικής και συλλογικής έκφρασης μας ως εναντίωση στα κακώς κείμενα της κοινωνίας μας. Έστω και ένας όντως σωματικά ανάπηρος ή ένας ανάπηρος, όπως τον θέλει το σημερινό κοινωνικό-πολιτικό σύστημα να τον βαφτίζει, πρέπει να μη πέφτει στην ψευτο-πολιτισμένη δήθεν σεβάσμια προς τον άνθρωπο στάση της μη κριτικής, ώστε να μην κριθεί. Αντιθέτως, η κριτική ενάντια στα κακώς κείμενα ανθρώπου και κοινωνίας πρέπει ν’ αποτελούν διαπαιδαγωγητικό εφαλτήριο αλλαγής προοδευτικής. Πάντα, ασφαλώς, με καλοπροαίρετη και όχι μηδενολογική διάθεση. Με την μούγκα δεν αλλάζουν ούτε κοινωνία, ούτε εαυτός.
Ποια είναι τα μελλοντικά σου σχέδια;
Απάντησα εν μέρει παραπάνω. Αυτά, όμως, γεννιούνται βάσει της ροής της καθημερινότητας στης οποίας το μαθησιακό χαρακτήρα μαθητεύω σέβοντάς τον απόλυτα και ελπίζοντας να ‘μαι καλός μαθητής, με καλό βαθμό, στις ανθρώπινες συναναστροφές μου.
Περί σχεδίων λοιπόν, την ώρα που στο νου μου έχω μια στόχευση μπορεί να γεννηθεί κάτι που να καταστεί ως προτεραιότητα. Αυτήν θα ακολουθήσω.
Πάντως σαν γενικό πλάνο στάσης ζωής, αυτό που θέλω είναι να είμαι σε όλα μου αντάρτης συνειδήσεως.
Σε ευχαριστώ που ανάμεσα στα τόσα ενδιαφέροντα και στις σπουδές σου στην Παιδοψυχολογία βρήκες το χρόνο να μου παραχωρήσεις αυτήν την συνέντευξη.
Είναι η μόλις δεύτερη συνέντευξη στην ζωή μου, που τις ερωτήσεις δεν γίνονται από μένα. Εγώ σ’ ευχαριστώ φίλη μου παλληκαρού. Έχε δύναμη σε όλα όσο μπορείς.
