Μαυροβδομαδιάτικα μεζεδάκια | του Νίκου Σαραντάκου
Που τα λέω έτσι επειδή δεν έχουμε πια Μαύρη Παρασκευή (Black Friday που θα έλεγε ο καθηγητής κ. Μπαμπινιώτης) αλλά ολόκληρη Black Week, στην πραγματικότητα μάλιστα δυο βδομάδες «μαύρες», δηλαδή με υποτιθέμενες καταπληκτικές εκπτώσεις, λες και οι υπόλοιπες είναι άσπρες. Μου είπε κι ένας φίλος ότι το Πάμπλικ έχει λέει κάποιες ενδιαφέρουσες προσφορές σε βιβλία, αλλά στο σάιτ που πήγα έπεσα πάνω σε ομοβροντία από μπεστ-σέλερ κι έτσι δεν μπόρεσα να συνεχίσω την περιήγηση.
Τέλος πάντων, ξεκινάμε τη δική μας περιήγηση -και αφού είπα για περιήγηση ταιριάζει να ξεκινήσουμε με ένα μεζεδάκι αλιευμένο από το (ή την;) Google Earth. Όπως λέει ο καλός φίλος που το έστειλε:
Η οθονιά είναι από σημείο της Αθήνας στην Κολοκυθού, κοντά στο πρώην Καπνεργοστάσιο, αλλά δεν έχει σημασία. Προφανώς θα ήταν κάποτε Δημοτικό Βουστάσιο και τώρα έχει γίνει σχολείο. Αλλά ειναι πολύ παράξενο να δηλώνεται στα αγγλικά μόνον η πρώτη και στα ελληνικά μόνον η δεύτερη ιδιότητα!
■ Την περασμένη Κυριακή είχαμε τον «αυθεντικό» Μαραθώνιο της Αθήνας -χωρίς αναφορά δυστυχώς στον Γρηγόρη Λαμπράκη στον τίτλο της διοργάνωσης, αν και σε άλλα σημεία της μνημονευόταν το όνομά του.
Λοιπόν, σε εκπομπή στον Alpha το περασμένο Σάββατο, ρεπόρτερ που βρίσκεται στο κέντρο παράδοσης συμμετοχών του Μαραθωνίου ρωτάει μια κοπέλα από ποια χώρα είναι. «Switzerland» απαντάει και η ρεπόρτερ μεταφράζει «Είναι από την Σουηδία»!
Για του λόγου το αληθές, μπορείτε να το ακούσετε εδώ, περίπου στο 53.00 του βίντεο. Φταίνε πάντως κι αυτοί που έχουν παρόμοια ονόματα στις χώρες τους.
■ Φίλος μού γράφει, αναφερόμενος στην είδηση που κυκλοφόρησε ευρέως στα σόσιαλ, για την καφετέρια στη Νέα Σμύρνη που έδιωξε ηλικιωμένους θαμώνες.
Ο τίτλος ήταν «Δε σερβίρουμε ηλικιωμένους», αλλά ο φίλος θα προτιμούσε ένα «σε» («σε ηλικιωμένους») για να μη δοθεί, όπως λέει, η εντύπωση ότι «πρόκειται για κανιβαλικό εστιατόριο».
Όμως δεν υπάρχει κίνδυνος παρανόησης, νομίζω. Βέβαια, η σύνταξη αυτή επιτρέπει πράγματι τέτοια λογοπαίγνια, κάτι που μάλλον θετικά το βλέπω (και νομίζω πως και στα αγγλικά υπάρχει παρόμοια θεωρητική αμφισημία και σαν να θυμάμαι πως έχω δει και λογοπαίγνια).
■ Κι άλλο ένα «παρών» σε επιγραφή από Ελευσίνα.
Πωλείται η παρών επιχείρηση.
Όχι όμως, εδώ το «παρών» κλίνεται, θα πούμε «η παρούσα επιχείρηση».
Άλλο είναι «το παρών» που το δίνουμε και δεν το κλίνουμε.
(Κατά σύμπτωση, είδα χτες στο Φέισμπουκ μια αγγελία «Πωλείται το παρόν», εννοώντας διαμέρισμα, και από κάτω κάποιος είχε γράψει «Πωλείται το μέλλον»).
■ Κι ένα ετυμολογικό, σε άρθρο για την ιστορία του πολυκαταστήματος Μινιόν (το οποίο, διαβάζω, μπορεί να ανοίξει ξανά):
Ο νεαρός [ο Γιάννης Γεωργακάς] θα γοητευτεί από ένα περίπτερο στα Χαυτεία, το Μινιόν (από το ομηρικό «μινύος» που σημαίνει πολύ μικρός), το οποίο διέφερε από τα υπόλοιπα, αφού διέθετε μια ευρεία γκάμα προϊόντων, όπως τσιγάρα, εφημερίδες, στυλό, γυαλιά, είδη καπνού και μια σειρά από χρηστικά μικροαντικείμενα.
Όλα καλά, αλλά ο πορτοκαλισμός δεν χρειάζεται. Το Μινιόν είναι δάνειο από το γαλλ. mignon, «κομψός, χαριτωμένος, λεπτοκαμωμένος», που δεν έχει σίγουρη ετυμολογία -ίσως είναι ονοματοποιία, ίσως προέρχεται από μια γερμανική ρίζα που έχει να κάνει με τον έρωτα, διότι η πρώτη σημασία της λέξης στα γαλλικά είναι ερωτική (ομοφυλόφιλος, μετρέσα) και όχι δηλωτική μεγέθους.
Έτσι, δεν μπορεί το γαλλικό mignon να προέρχεται από το ομηρικό ελληνικό «μινύος» που σημαίνει «πολύ μικρός» για τον επιπλέον λόγο ότι ελληνική λέξη «μινύος» δεν υπάρχει. Eντάξει, υπάρχει μινυός, αν και όχι στον Όμηρο. Πάντως δεν έχει καμιά σχέση με το μινιόν.
■ Να γιατί χρειάζεται οπωσδήποτε ο έμφυλος θηλυκός τύπος των επαγγελματικών ουσιαστικών.
Διότι, όταν διαβάζει κανείς «πιάστηκε στα χέρια με γυναίκα βουλευτή» σκέφτεται «ποιανού βουλευτή τη γυναίκα;», χώρια που η διατύπωση χρησιμοποιεί μια λέξη παραπάνω. Αν πάλι διαβάσουμε «πιάστηκε στα χέρια με βουλευτή» προφανώς θα σκεφτούμε άντρα, οπότε προτιμότερο βρίσκω το «βουλεύτρια» ή «βουλευτίνα».
Παρεμπιπτόντως, οι εμπλεκόμενοι διαψεύδουν ότι υπήρξε σωματική επαφή, μόνο έντονη λεκτική αντιπαράθεση είχαν.
■ Και συνεχίζουμε να χρίζουμε ή να χρήζουμε δικαίως και αδίκως.
Μου γράφει φίλος:
Ιδού και ένα κοκορετσάκι από αθλητικογράφο που συνήθως δεν κάνει τέτοια.
Η επιτυχία χρήζει μεγάλης σημασίας αν αναλογιστεί κανείς ότι στο πιο κρίσιμο παιχνίδι, ο Δημήτρης Ιτούδης στηρίχθηκε σε πέντε παίκτες (Παπανικολάου, Λαρεντζάκης, Καλάθης, Μποχωρίδης, Καλαϊτζάκης) που δεν ήταν στο προηγούμενο ματς κι έπαιξαν με το ένστικτο, την ψυχή, την θέληση και την εμπειρία τους και φυσικά με κίνδυνο να τραυματιστούν.
Το «χρήζει μεγάλης σημασίας» είναι μια καραμπινάτη ακυρολεξία, που το μόνο θετικό που έχει είναι ότι δεν γράφεται «χρίζει». Χρήζει θα πει «έχει ανάγκη από», πχ «το άρθρο αυτό χρήζει γλωσσικής επιμέλειας».
Ολοφάνερα, ο συντάκτης ήθελε να πει «έχει μεγάλη σημασία» ή μάλλον, για να το κάνουμε λιγάκι πιο μεταξωτό, «προσλαμβάνει μεγάλη σημασία αν σκεφτούμε ότι…». Αλλά τότε γιατί δεν το έγραφε έτσι;
Από την άλλη, αν γκουγκλίσετε το «χρήζει μεγάλης σημασίας» θα βρείτε ότι έχει κάμποσες ανευρέσεις, ακόμα και σε πτυχιακές εργασίες…
■ Ένα μεζεδάκι κυριολεκτικό, αφού αφορά γλυκίσματα. Και μάλιστα, μεζεδάκι από τα Λιντλ, με ακλισιά, έστω και σε ξενόφερτη λέξη.
Λουκούμι του σαράι πουλάνε στα Λιντλ, το φέρνουν από την ωραία Κομοτηνή. Γιατί όμως άκλιτο; Το σαράι ανέκαθεν κλινόταν, του σαραγιού λοιπόν.
(Ή να βάλετε αιτιατική: Λουκούμι από το σεράι, σαν την Αρπαγή από το σεράι).
■ «Ο Μαρξ επιστρέφει μέσω Ιαπωνίας» τιτλοφορείται άρθρο στο in.gr.
Το άρθρο έχει ενδιαφέρον. Όμως, ανάμεσα σε άλλα ενδιαφέροντα που προτείνει ο Ιάπωνας Κοχέι Σάιτο (Αναπληρωτής Καθηγητής Φιλοσοφίας στο Πανεπιστήμιο του Τόκιο) υπάρχει και το ακόλουθο:
Το κρέας, τα αθλήματα και τα SUV πρέπει να φορολογηθούν πολύ περισσότερο για να αντισταθμιστεί η ζημιά που προκαλούν. Όπως πρέπει να περιοριστεί δραστικά και η διαφήμιση, που προωθεί μια ατελείωτη και περιττή κατανάλωση. Μπορούμε να καταργήσουμε τη διαφήμιση, σημειώνει, και κανείς δεν θα πάθει απολύτως τίποτα εκτός από τη διαφημιστική βιομηχανία.
Καλά όλα τα υπόλοιπα αλλά είναι δυνατόν να θέλει να φορολογηθούν και τα αθλήματα; Προφανώς και πρόκειται για μεταφραστικό λάθος. Διαβάζουμε στο πρωτότυπο αγγλικό κείμενο (στους Financial Times):
Meat, SUVs and sports cars should be far more heavily taxed to offset the damage they do, he says. He also believes that, because it works so well at promoting endless unnecessary consumption, advertising should be heavily restricted — in particular the kind of giant LCD screens that loom over Tokyo, draining power Japan can ill-afford to waste. “We could eliminate advertising from society and nobody would suffer at all except the advertising industry,” he says.
Τα σπορ αυτοκίνητα θέλει να φορολογηθούν ο Ιάπωνας καθηγητής, όχι τα σπορ, τα αθλήματα!
■ Κι άλλη μια ακλισιά από υποτίτλους γνωστής σειράς (Inside Man).
Συχνά βλέπουμε να γράφουν «επί τω έργω» -έτσι το συστήνει και ο Μπαμπινιώτης νομίζω.
Εγώ πάλι προτιμώ τον τύπο «επί το έργο», αφού η πρόθεση επί συντασσόταν ανέκαθεν και με αιτιατική.
Ο υποτιτλιστής εδώ φαίνεται να επιχείρησε έναν συγκερασμό: επί τω έργο, σαν κάτι άλλους που γράφουν «ως επί τω πλείστον».
* Κι άλλο ένα αθλητικό που μου έστειλαν, και πάλι για το μπάσκετ. Σε άρθρο για τις μεταγραφές του Ολυμπιακού διαβάζουμε:
Στην τρίτη θέση βρίσκεται ο Αϊζάια Κάνααν, ο οποίος έχει 5 πόντους μέσο όρο. Ο μόνος μπασκετμπολίστας από τους νεοαποκτηθείς, ο οποίος ξεκινά βασικός στη θέση «2», αλλά μέχρι στιγμής δεν έχει καταφέρει να εντυπωσιάσει με τις εμφανίσεις του.
Εντυπωσιακή ακλισιά διότι είναι και σε άλλη πτώση αλλά και στον πληθυντικό. Αλλά αν γκουγκλίσετε «από τους νεοαποκτηθείς» θα βρείτε κάμποσες εμφανίσεις, φυσικά όλες από αθλητικά σάιτ -κάποτε και «από τους νεοαποκτηθείς παίκτες», που δείχνει πως το «νεοαποκτηθείς» χρησιμοποιείται άκλιτο σαν το «επικεφαλής» (που πολλοί όμως το κλίνουν!).
Εχει βέβαια εξήγηση -αφού δεν συμμορφώνεται με το τυπικό της γλώσσας, κινδυνεύει να μείνει άκλιτο.
■ Φίλος μου γράφει ότι μαζί με τον λογαριασμό της ΔΕΗ ήρθε και ένα διαφημιστικό (που προσπάθησε να μου το στείλει κιόλας αλλά κάτι δεν πήγε καλά στη διαβίβαση) το οποίο φαίνεται να λύνει το ενεργειακό πρόβλημα της χώρας. Γράφει:
«H αντλία θερμότητας έχει τον καλύτερο βαθμό απόδοσης σε σχέση με τον λέβητα πετρελαίου και αερίου, δηλαδή η 1 kWh ενέργειας μετατρέπεται σε 3 kWh θέρμανσης, ενώ η 1 kWh πετρελαίου μετατρέπεται σε 0,8 kWh θέρμανσης.»
Πώς γκένεν αυτό; Πείτε ω μηχανικοί και συναφείς επιστημονικές δυνάμεις διότι εγώ έχω παρατήσει το άθλημα και δεν μπορώ να το εξηγήσω.
■ Και κλείνω με ένα μεταφραστικό από τη Ράιαν.
Υποθέτω ότι πρόκειται για δώρο που μπορεί να κάνει κάποιος σε άλλους. Αλλά, βρε παιδιά, είναι λάθος ο αόριστος. Προφανώς στα αγγλικά ήταν «Delivered directly…», παραδίδεται απευθείας στα εισερχόμενά σας.
Αυτά προς το παρόν και να προσέχετε τη Μαύρη Βδομάδα.
19/11/2022
Νίκος Σαραντάκος
https://sarantakos.wordpress.com/
Ο Νίκος Σαραντάκος γεννήθηκε στο Παλαιό Φάληρο το 1959. Σπούδασε χημικός μηχανικός και αγγλική φιλολογία. Έχει εκδώσει δύο συλλογές διηγημάτων και άλλα βιβλία. Δουλεύει μεταφραστής στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και μοιράζει το χρόνο του ανάμεσα σε Λουξεμβούργο και Ελλάδα. Ενδιαφέρεται για τη φρασεολογία, την ετυμολογία και τη λεξικογραφία καθώς και για την ιστορία της ελληνικής λογοτεχνίας. Συνεργάζεται με εφημερίδες και περιοδικά. Δημοσιεύει τα κείμενά του, γλωσσικά και άλλα, στο ιστολόγιό του sarantakos.wordpress.com/ και στο sarantakos.com. Σε μια άλλη ενσάρκωση, γράφει στα αγγλικά και στα γαλλικά για το μπριτζ (το παιχνίδι).
Τα βιβλία του:
«Για μια πορεία», διηγήματα (1984, β’ έκδ. 1988) εκδ. Σύγχρονη Εποχή
«Μετά την αποψίλωση», διηγήματα (1987, β’ έκδ. 1989) εκδ. Σύγχρονη Εποχή
«Μότσαρτ-Αλληλογραφία» (1991, β’ έκδ. 2001) εκδ. Ερατώ
«Το αλφαβητάρι των ιδιωματικών εκφράσεων» (1997) εκδ. Δίαυλος
«Γλώσσα μετ’ εμποδίων» (2007) εκδ. του Εικοστού Πρώτου
«Οι λέξεις έχουν τη δική τους ιστορία» (2009) εκδ. του Εικοστού Πρώτου
«Λέξεις που χάνονται» (2011) εκδ. Το Βήμα
«Λόγια του αέρα» (2013) εκδ. εκδ. του Εικοστού Πρώτου
«Οπωροφόρες λέξεις» (2013) εκδ. Κλειδάριθμος
«Η γλώσσα έχει κέφια» (2018) εκδ. του Εικοστού Πρώτου
«Μύθοι και πλάνες για την ελληνική γλώσσα» (2019) εκδ. ΕΑΠ
«Το ζορμπαλίκι των ραγιάδων» (2020) εκδ. Του Εικοστού Πρώτου
Έχει κάνει την επιμέλεια στην έκδοση των βιβλίων:
«Συμποσιακά», του Κώστα Βάρναλη,
«Αττικά: 400 χρονογραφήματα (1939-1958) για την Αθήνα και την Αττική», του Κώστα Βάρναλη,
«Τα δεκατρία ντόμινα και άλλες ιστορίες», του Ναπολέοντα Λαπαθιώτη,
«Τι είδα εις την Ρωσσίαν των Σοβιέτ», του Κώστα Βάρναλη,
«Ο μυστηριώδης φίλος και άλλες ιστορίες», του Ναπολέοντα Λαπαθιώτη,
«Γράμματα από το Παρίσι», του Κώστα Βάρναλη,
«Τα μαραμένα μάτια και άλλες ιστορίες», του Ναπολέοντα Λαπαθιώτη,
«Κάπου περνούσε μια φωνή», του Ναπολέοντα Λαπαθιώτη,
«Η νοσταλγία του Γιάννη», του Αλέξανδρου Παπαδιαμάντη,
«Famous Bridge Records», του David Bird,
«Bridge Hands to Make You Laugh…and Cry», του David Bird.
