Χικικομόρι | του Γιάννη Χατζηχρήστου
Από τους Χικικομόρι στο «όχι σεξ, μόνο φίλοι στα social media» και την επόμενη γενιά των i am a data machine αλα James Brown
Όταν άκουσα για πρώτη φορά τον όρο «Χικικομόρι» πριν 10-12 χρόνια, δεν έδωσα και πολύ σημασία. Οι περισσότερες λεπτομέρειες για το τι ακριβώς σημαίνει, δύσκολα τις πίστευες πως αποτελούσαν τότε κάποια πραγματικότητα και όχι ένα σενάριο κάποιας ταινίας φαντασίας ή κάποια υπερβολή του δημοσιογράφου για να κερδίσει μερικά κλικς παραπάνω.
Οι Χικικομόρι στην Ιαπωνία αποτελούν ένα άκρως ιδιαίτερο κοινωνικό φαινόμενο που φυσικά ξεπερνάει τα σύνορα της χώρας και προκαλεί ευρύτερο προβληματισμό και στο «δυτικό κόσμο» τα τελευταία χρόνια.
Τα άτομα που ανήκουν στην ιδιαίτερη αυτή ομάδα των Χικικομόρι, αποτελούν ουσιαστικά σύγχρονους «αναχωρητές» που πάσχουν από έντονο ψυχοκοινωνικό σύνδρομο απόσυρσης από την κοινωνία. Δηλαδή επιλέγουν συνειδητά να μην εργάζονται ούτε να σπουδάζουν και δεν έχουν γενικά καμία εξωτερική κοινωνική επαφή ή σχέσεις για χρόνια. Αποσύρονται στο δωμάτιό τους και ζουν αποκλεισμένοι εκεί, χωρίς να θέλουν να βγουν καθόλου έξω στον κόσμο. Μόνη πιθανή τους ενασχόληση, κάποια ηλεκτρονικά παιχνίδια, διάβαζα τότε.
Με βάση τα τότε στατιστικά στοιχεία στην μακρινή Ιαπωνία, ο πληθυσμός τους ξεπερνούσε το 2009 το ένα εκατομμύριο, και αφορούσε κυρίως εφήβους. Ωστόσο, ο αριθμός αυτός θεωρείται πως δεν απεικονίζει το πραγματικό μέγεθος του φαινομένου σήμερα, μιας και υπάρχουν φόβοι πως η πανδημία COVID-19 θα έχει εντείνει ακόμη περισσότερο την συγκεκριμένη διαταραχή. Μια διαταραχή της προσωπικότητας με ψυχολογικό υπόβαθρο αλλά και αρνητικές επιρροές από τον σύγχρονο τρόπο ζωής τις τελευταίες δεκαετίες.
Δεν είναι καθόλου τυχαίο βεβαίως πως το φαινόμενο πήρε τεράστιες διαστάσεις αμέσως μετά την σκληρή οικονομική κρίση που βίωσε η Ιαπωνία το 1990 και εντοπίζεται κυρίως σε εφήβους οικογενειών της μεσαίας τάξης. Κορυφώθηκε την τελευταία δεκαετία. Από τότε που κατά τους οικονομολόγους έσκασε η «φούσκα» που ζούσαν για χρόνια και μέσα σε λίγους μήνες εκατομμύρια πολίτες, κυρίως άνδρες νεαρής ηλικίας, βρέθηκαν άνεργοι και χρεωμένοι με τεράστια ποσά στις τράπεζες.
Από μια διαστροφή μου να ψάχνω, και μετά από χρόνια να ξαναψάχνω θέματα που συνήθως περνάνε γρήγορα στην λήθη, είπα να δω τι έγινε με εκείνους τους εφήβους Χικικομόρι, σήμερα στην πλειοψηφία τους νέοι γύρω στα 30-35.
Και διαπίστωσα ότι όσοι κατάφεραν να ξεφύγουν από το σύνδρομο, σήμερα είναι αρνητές του σεξ και των προσωπικών σχέσεων, θεωρώντας τα ως «στοιχεία ρίσκου»!
Είναι όμως δυνατόν το σεξ να μπαίνει σε λογική «διαχείρισης ρίσκου» λες και οι γενετήσιες ορμές μας μπορούν να περιχαρακωθούν ακρωτηριασμένες στα ασφυκτικά κουτάκια ενός βάρβαρου excel;
Αυτά συμβαίνουν στην Ιαπωνία, θα μου πείτε – και εν μέρει θα έχετε δίκιο. Είναι γνωστό το φοβερό σεξουαλικό πρόβλημα που υπάρχει στη συγκεκριμένη χώρα, όπου οι νέοι δεν μπαίνουν καν πια στη διαδικασία του ραντεβού ή του φλερτ (συχνά παντρεύονται φίλους τους) και όπου έρευνα του 2020 μεταξύ 500 ανδρών ηλικίας 20-34 ετών οι οποίοι δεν είχαν κάνει σεξ για ένα χρόνο ή και περισσότερο κατέγραψε το εξής σοκαριστικό: Στην ερώτηση αν θέλουν σεξ, το 22,4% απάντησε «όχι, καθόλου», το 21,2% «όχι ιδιαίτερα», το 35,2% «νομίζω ναι» και μόλις το 21,2% δήλωσε ξεκάθαρα «ναι, θέλω».
Ωστόσο, ψάχνοντας βρήκα και άλλα:
Δεν είναι μόνο η Ιαπωνία. Η σεξουαλική δραστηριότητα καταγράφεται τρομακτικά μειωμένη σε ολόκληρο τον κόσμο. Η λίμπιντο της ανθρωπότητας βρίσκεται σε ελεύθερη πτώση!
Η πιο πρόσφατη μελέτη εστιάζει στις ΗΠΑ και διαπιστώνει μείωση σε όλες τις μορφές σεξουαλικής δραστηριότητας με παρτενέρ από το 2009 έως το 2018, αλλά και μείωση και στον αυνανισμό των εφήβων. Το δείγμα αφορούσε σε ηλικίες από 14 έως 49 ετών.
Ήδη από το 2018, το Time έγραφε πως, σύμφωνα με τις πλέον επίσημες και έγκυρες μελέτες για τις ΗΠΑ, «το ποσοστό των ανθρώπων που έκαναν σεξ τουλάχιστον μία φορά την εβδομάδα έπεσε από το 45% το 2000 σε 36% το 2016». Το πλέον ανησυχητικό είναι πως η πτώση αυτή οφείλεται κυρίως στη θεωρούμενη ως «καυλοπυρέσσουσα» (όπως θα τη χαρακτήριζε ο Εμπειρίκος) γενιά, τους νέους. Η έρευνα έδειξε ότι ήταν υπερδιπλάσιοι οι σεξουαλικά ανενεργοί στα 20-25 τους χρόνια millennials από ό,τι η προηγούμενη γενιά στην αντίστοιχη ηλικία. Η πιο απότομη πτώση ήταν η πλέον πρόσφατη, την περίοδο 2014-2016 και μια ακόμα μεγαλύτερη τα δύο χρόνια του κορονοϊού.
Από τον Μεσοπόλεμο μέχρι σήμερα, φαίνεται όμως ότι η «καμπύλη» της σεξουαλικής δραστηριότητας βρίσκεται σε διαρκή πτώση· απλώς τώρα έγινε πολύ έντονη. Σε μελέτη του 2017, διαπιστώθηκε πως οι γεννημένοι τη δεκαετία του ’30 (η Σιωπηλή Γενιά) ήταν εκείνοι που έκαναν σεξ πιο συχνά, ενώ οι γεννημένοι τη δεκαετία του ’90 (Millennials και iGen) το κάνουν λιγότερο συχνά από όλους.
Το πρόβλημα εκτείνεται και γεωγραφικά. Μελέτη του 2018 διαπίστωνε ότι οι Γερμανοί άνδρες που δεν έκαναν καθόλου σεξ τον προηγούμενο χρόνο είχαν αυξηθεί από 7% στο 20% – και ήταν κυρίως ανύπαντροι, ηλικίας 18-30.
Τα μαντάτα δεν είναι καλύτερα για τη Βρετανία. Έρευνα που δημοσιεύτηκε το 2019 έδειξε κατακόρυφη πτώση, με λιγότερους από τους μισούς άνδρες και γυναίκες ηλικίας 16-44 ετών να δηλώνουν πως κάνουν σεξ το πολύ μία φορά την εβδομάδα.
Όσο για την Ελλάδα, υπήρχαν δημοσιεύματα ήδη από το 2008 (προ οικονομικής κρίσης και πανδημίας, δηλαδή), πως η σεξουαλική ζωή των Ελλήνων είχε ατονήσει πολύ εξαιτίας εντεινόμενων οικονομικών προβλημάτων (Δεν εντόπισα πρόσφατη συγκριτική έρευνα για τις τελευταίες δεκαετίες, αλλά εικάζω εμπειρικά ότι δεν είμαστε εκτός της γενικότερης τάσης).
Δεκαετίες τώρα, η κλασική συμβουλή ψυχολόγων είναι να μην υπάρχει τηλεόραση στο υπνοδωμάτιο του ζευγαριού, γιατί επηρεάζει αρνητικά τη σεξουαλική ζωή. Κι αν η τηλεόραση έχει κατηγορηθεί για κάτι τέτοιο, φανταστείτε σήμερα τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης που απομυζούν ένα τεράστιο μέρος του χρόνου και της ενέργειάς μας. Είναι αυτός ο νεοτερισμός που φέρεται να συνδέεται με την πρόσφατη μείωση της σεξουαλικής δραστηριότητας, όπως και η κατακόρυφη αύξηση της ζήτησης του πορνό.
☻Με λίγα λόγια, η μείωση της σεξουαλικής δραστηριότητας είναι αντιστρόφως ανάλογη των data που χαρίζουμε σε κάποιον Ζουκεμπεργκ ή κάποια μαφία ελέγχου της βιομηχανίας του πορνό. Που, κάνοντας έτσι τον χρόνο μας χρυσάφι, συσκευάζουν τα data που αφήσαμε πίσω σε πακέτα καταναλωτικών και σεξουαλικών προφίλς για να κατευθυνθεί η διαφήμιση πιο προσωποποιημένα στον στόχο της. I am a Data Machine, θα το έλεγε σήμερα ο James Brown.
Τα social media έχουν περισσότερη επίδραση στη νεότερη γενιά, που ενηλικιώθηκε τα χρόνια της έκρηξής τους. Από το 2008 έως σήμερα. Η υπερβολική ενασχόληση με αυτά οδηγεί και σε υποκαλλιέργεια των κοινωνικών δεξιοτήτων και σε σοβαρά προβλήματα αυτοπεποίθησης «εξαιτίας της διαρκούς κοινωνικής σύγκρισης με τις εξιδανικευμένες διαδικτυακές εικόνες της ζωής των άλλων- συνήθως ψευδείς», όπως σημειώνει το «Psychology Today». Το περιοδικό προσθέτει πως τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης έχουν επίσης συνδεθεί με αυξημένα επίπεδα κατάθλιψης και άγχους.
Και φτάσαμε πλέον σε μια εποχή.μετα τους αναγκαστικούς εγκλεισμούς του Covid19, αυτοί να συνεχίζονται σε μεγάλο βαθμό ως εκούσιοι. Η τηλε-εργασία έχει πλέον εδραιωθεί ως κάτι το φυσιολογικό, η γειτονιά υποκαταστάθηκε από την συμμετοχή σε κάποια ηλεκτρονικά groups που λειτουργούν κυρίως ως αντήχηση ίδιων ιδεών, όλα υπό το κύριο σύνθημα της ατομικής ευθύνης, που επιβάλλεται δια του φόβου σε συσκευασία χύμα. Αλλά και της ενοχοποίησης οποιασδήποτε ενασχόλησης με τα «κοινά» ως το σύγχρονο πρότυπο διαβίωσης.
☻Οι έφηβοι Χικικαμόρι είναι το νέο trend για όλες τις ηλικιακές ομάδες και σε όλο τον δυτικό κόσμο!
Τι ακολουθεί;
Η ενοχοποίηση του φλερτ (και μέσω των υπερβολών των κάθε λογής politically correct, που άθελά τους ίσως εντείνουν την γενικότερη συντηρητική στροφή της κοινωνίας στο a-sexual και a-political ως υπέρτατο (και συνήθως μοναδικό) δικαίωμα. Συνήθως συνοδεύεται και με την (σιωπηρή ή όχι) καταδίκη του σεξ ως παρωχημένης βάρβαρης συνήθειας. Ή βαρετής, διαλέξτε, είναι και θέμα αισθητικής και παιδείας.
Η ενοχοποίηση και γενικότερα η προσπάθεια χειραγώγησης της λίμπιντο ήταν όμως ανέκαθεν ο κύριος τρόπος ελέγχου του πληθυσμού από την κάθε εξουσία.
►Κάπως έτσι φυτεύτηκε η ενοχή του σεξ μέσω της θρησκείας και απαγορεύτηκε ο έρωτας άνευ «κρατικού χαλκά», δηλαδή εκτός γάμου.
►Κάπως έτσι, στην Βικτωριανή εποχή, προέκυψε ο νέος Μωσαϊκός νόμος με τα νέα «ου»: πηδήξεις, φας ανθυγιεινό, αρρωστήσεις κλπ.
►Κάπως έτσι, η ενοχή φυτεύτηκε περισσότερο στη γυναίκα αφού το σύστημα είναι πατριαρχικό. Ένας ελεγχόμενος σεξουαλικά πληθυσμός είναι ένας πληθυσμός πειθήνιος. Καρατσεκαρισμένο αυτό, ρώτα και την συγχωρεμένη την Μαλβίνα.
Συναφώς όμως, ο έρωτας δεν μπορεί παρά να είναι επαναστατικός. Άρα και επικίνδυνος. Η δε πολιτική καλό θα είναι, λέει, να είναι όσο και πιο αποκρουστική και ανούσια γίνεται. Μην τυχόν και οδηγήσει κανένα/μια πάλι σε τίποτα «επαναστατικά» και έρθουν τα πάνω κάτω. Είδαμε και πάθαμε για να ξεφύγουμε από τους χίπις και την σεξουαλική επανάσταση των 60s, τρέχα γύρευε πάλι να βρεις νέο ιό του AIDS για να τους ξαναμαζέψεις…
Τι έχει μετά:
►Η προσπάθεια διατήρησης της ισχύος των data collectors του web2.0 με κάθε τρόπο! Αυτό υποκρύπτεται πίσω από τον «ψηφιακό μετασχηματισμό» επί κάποιων ουτοπιών πρασινάλογων για να «σωθεί ο πλανήτης». Δηλαδή πάλι οι τράπεζες. Δια της διαφυγής σε παράλληλα εικονικά σύμπαντα, λέει, όπου θα «ζεις» νέες εμπειρίες shopping ή διασκέδασης μέσα τους. Όχι εσύ, ένα ψηφιακό σου avatar που θα περιηγείται σε κακόγουστα περιβάλλοντα που θυμίζουν video games.
►To σεξ εκεί θα επιτρέπεται, ίσως, αλλά μόνο ανάμεσα σε avatars. Αρκεί και αυτά να αφήνουν πολλά data για να μπορούν να πουληθούν κατάλληλα. Μην ξεχνιόμαστε γιατί γίνονται όλα, ΟΚ;
Η επανάσταση του ελέγχου των προσωπικών δεδομένων από τον καθένα μας που φέρνει το επερχόμενο web3.0 είναι κάτι πολύ σημαντικό για να ξεφύγουμε, ίσως, από τις καταστάσεις μετα-Χικικαμόρι.
Πρέπει όμως να βρούμε και τρόπους που θα ξανακάνουμε και το σεξ και τον έρωτα πάλι κάτι το συναρπαστικό. Όπως και την επανάσταση πάλι σέξι, το ίδιο είναι αυτό, όπως αυτό που λέει η προηγούμενη πρόταση.
☻Διαφορετικά το ρίσκο του Γιαπωνέζου πρώην Χικικαμόρι, όπως πιο πάνω, θα είναι τεράστιο και μετρήσιμο και χωρίς Excel. Από τους τόνους των αντικαταθλιπτικών και αγχολυτικών που θα ανιχνεύονται στην Ψυτάλλεια με ή χωρίς κορονοϊούς.
(Η καλημέρα μου και σήμερα μόνο στους κανονικούς ανθρώπους.)
Γιάννης Χατζηχρήστος
Ο Γιάννης Χατζηχρήστος γεννήθηκε το 1958 στην Αθήνα. Αφού αποφοίτησε από το Μαθηματικό Τμήμα του Πανεπιστημίου Πατρών συμμετείχε στην υλοποίηση σύνθετων έργων πληροφορικής και επικοινωνιών στον δημόσιο και ιδιωτικό τομέα για πολλά χρόνια. Από οικογένειες από την μια μεριά συντηρητικών Κωνσταντινουπολιτών (από την πλευρά του πατέρα του) και μελών του ΚΚΕ/ΕΛΑΣ από την άλλη (από την πλευρά της μητέρας του), δραστηριοποιήθηκε στην Αριστερά από τα μαθητικά του χρόνια, το 1973.
Τα τελευταία χρόνια ανέπτυξε δράση για την εμπέδωση της αμεσοδημοκρατίας στην Αριστερά και την αυτοδιοίκηση. Ενδιαφέρεται για την ανάπτυξη του κοινωνικού μη κρατικού τομέα της οικονομίας ως βασικού μοχλού ανάπτυξης, κυρίως στον πρωτογεννή και τον χρηματοπιστωτικό τομέα, καθώς και για την ανάπτυξη νέων μη ιεραρχικών ενεργειακών δικτύων. Τα ιδιαίτερα ενδιαφέροντα του εστιάζονται κυρίως στην Εφαρμογή της δημοκρατίας & της Αμεσοδημοκρατίας στην Τοπική Αυτοδιοίκηση, στον Κοινωνικό Τομέα Οικονομίας, στην Ενεργειακή Πολιτική, στις Πολιτικές Υγείας, στην Αγροτική Πολιτική καθώς και στην Πληροφορική και Παραγωγική Ανασυγκρότηση.
Έχει εκδώσει τα βιβλία:
Ανασκαφή στο μέλλον, μυθιστόρημα, Βιβλιοπωλείον της Εστίας, 2006
Το φ του φόβου, μυθιστόρημα, 2014
