Σήμερα συμπληρώνονται 65 χρόνια από το θάνατο του οικουμενικού, του μεγαλύτερου Έλληνα συγγραφέα του 20ου αιώνα, του Νίκου Καζαντζάκη | του Διογένη Σινωπέα
Η φιγούρα της Κρήτης, όπως φαίνεται ψηλά από το αεροπλάνο, δείχνει τα γεωλογικά χαρακτηριστικά μιας αρχαϊκής γης. Στις ασβεστολιθικές κορυφές των Λευκών Ορέων της – Μαδάρες –, που ακόμη και το καλοκαίρι φαίνονται χιονισμένες, υπάρχουν στοιχεία που βρίσκονται εκεί για χιλιάδες, εκατομμύρια χρόνια. Στην κορυφή του Ψηλορείτη, θαλάσσια απολιθώματα μαρτυρούν την μακραίωνη καταγωγή της ζωής. Εκεί υπάρχουν επίσης βαθιές σπηλιές από τους πρώτους ευρωπαϊκούς πληθυσμούς από αμνημονεύτων χρόνων. Γιατί, όπως λέει η μυθολογία για τον Δία και τον ταύρο, η ιστορία της Γηραιάς Ηπείρου ξεκίνησε από την Κρήτη. Αυτή είναι η ζωή του Νίκου Καζαντζάκη, του οικουμενικού Έλληνα ποιητή, συγγραφέα και φιλόσοφου.
Έφυγε για πάντα από τη ζωή στις 26 Οκτώβρη 1957, στο νοσοκομείο της πόλης Φράιμπουργκ (Freiburg) της νότιας Γερμανίας. Η κηδεία του έγινε στις 5 Νοέμβρη, στο κατάμεστο από κόσμο Ηράκλειο. Ενταφιάστηκε στον προμαχώνα Μαρτινέγκο. Στον τάφο του υπάρχει ένας μεγάλος ξύλινος σταυρός από ακατέργαστους κορμούς και η επιγραφή με τα λόγια του «Δεν ελπίζω τίποτα, δε φοβούμαι τίποτα, είμαι λέφτερος».
Η Γαλάτεια Καζαντζάκη έγραψε για τον θάνατό του Νίκο Καζαντζάκη: «Όρθιος, όπως έζησε, παρέδωσε την ψυχή του, σαν τον βασιλιά που, αφού γλέντησε στο μεγάλο τραπέζι, σηκώθηκε, άνοιξε την πόρτα και χωρίς να στραφεί πίσω διάβηκε το κατώφλι».
Το πέρασμα από τη ζωή.
Ο Νίκος Καζαντζάκης γεννήθηκε την 18 Φλεβάρη/3 Μάρτη 1883 στο Ηράκλειο της τουρκοκρατούμενης Κρήτης. Σπούδασε Νομική στην Αθήνα (1902-1906), και μεταπτυχιακά στο Παρίσι (1907-1909), όπου επηρεάστηκε βαθύτατα από τις φιλοσοφικές αρχές του Μπερξόν και του Νίτσε. Την εποχή αυτή αρχίζει η συστηματική του ενασχόληση με τα γράμματα. Πραγματοποίησε πλήθος ταξιδιών στο εξωτερικό, αρκετές φορές ως ανταποκριτής εφημερίδων. Υπηρέτησε ως γενικός διευθυντής στο «Υπουργείο Περιθάλψεως» (1919), διορίστηκε Υπουργός άνευ Χαρτοφυλακίου (1945) και εργάστηκε ως σύμβουλος λογοτεχνίας στην UNESCO (1946). Διετέλεσε πρόεδρος της Εταιρείας Ελλήνων Συγγραφέων. Το 1956 τιμήθηκε με το Βραβείο Ειρήνης και προτάθηκε ως υποψήφιος για το Νόμπελ Λογοτεχνίας εννέα φορές.
Ο ίδιος θεωρούσε τον εαυτό του πρωτίστως ποιητή, έχοντας γράψει την Οδύσεια, ένα μεγαλόπνοο έργο με 24 ραψωδίες και 33.333 στίχους. Διακρίθηκε στη δραματουργία (Προμηθέας, Καποδίστριας, Κούρος, Νικηφόρος Φωκάς, Κωνσταντίνος Παλαιολόγος, Χριστόφορος Κολόμβος, κ.ά.), στη συγγραφή ταξιδιωτικών εντυπώσεων (Ισπανία, Ιταλία, Αίγυπτο, Σινά, Ιαπωνία και Κίνα, Αγγλία, Ρωσία, Ιερουσαλήμ και Κύπρο), στα φιλοσοφικά δοκίμια (Ασκητική, Συμπόσιο, κ.ά.). Ωστόσο, ευρύτερα γνωστός έγινε από τα μυθιστορήματά του: «Βίος και πολιτεία του Αλέξη Ζορμπά» (1946), «Ο Χριστός ξανασταυρώνεται» (1948), «Ο καπετάν Μιχάλης» (1950), «Ο τελευταίος πειρασμός» (1951), «Αναφορά στο Γκρέκο» (1961), κ.ά. Συγγραφέας πολλών δραμάτων και φιλοσοφικών έργων, μεταφραστής της «Θείας Κωμωδίας» του Δάντη (1932) και του «Φάουστ» του Γκαίτε (1936). Το έργο του έχει μεταφραστεί και εκδοθεί σε περισσότερες από 50 χώρες και έχει διασκευαστεί για το θέατρο, τον κινηματογράφο, το ραδιόφωνο και την τηλεόραση.
Ο ανθρώπινος Καζαντζάκης
Το 1922, έγραψε ο Καζαντζάκης από τη Βιέννη στη Γαλάτεια μια επιστολή που δείχνει όλη την αγάπη και τον θαυμασμό του γι’ αυτήν:
«Δεν ξέρω πώς να σου πω, που ντρέπομαι, πως ποτέ μου δεν σε αγάπησα τόσο βαθιά, τόσο απελπισμένα, όσο τώρα.
Μου λες πως νιώθεις πως είμαι τώρα πολύ μακριά σου. Στον κόσμο εγώ κανένα άλλο δεν αγαπώ όσο Σένα.
Είσαι η μόνη ατομική υπόσταση, που με συγκινεί έως θανάτου. Αγαπώ ως λες, όλους τους ανθρώπους, και ακόμα ίσα με τους ανθρώπους και για τον ίδιο λόγο, όλα τα ζα, τα δέντρα, τ’ άστρα. Όλα τα νιώθω σα συναθλητές, σα μια πομπή ιερή, που ξεκινά από ένα σκοτεινό σημείο και οδεύει σε ένα άλλο σκοτεινό σημείο. Και κανένας δεν ξέρει γιατί και τι σημασία έχει όλη τούτη η ταραχή, και αν η πομπή είναι ψίκι ή ξόδι…
Μα εγώ πάντοτε ανασηκώνουμαι από τη θάλασσα τούτη της ματαιότητας και ρίχνω μια ματιά σιωπηλή, απελπισμένη στην αόματη πλημμύρα των οργανισμών.
Δεν ξεχωρίζω κανένα πρόσωπο. Όλα είναι πνιμένα στο κίτρινο φως της ματαιότητας. Δεν ξεχωρίζω πατέρα και αδερφή, μήτε φίλους, μήτε τον εαυτό μου. Μόνο εσένα ξεχωρίζω.
Και θα ’θελα να μπορούσα όλη τούτη τη μάταιη, άθλια, ακατανόητη στιγμή να την κάμω αθάνατη.
Το πρόσωπό Σου θα ’θελα πάντα να βλέπω αιώνια, να μη χαθεί από τα μάτια σου όλη η δύναμη, η ζωή, ο έρωτας του προσώπου Σου.
Είσαι το μόνο στέρεο πρόσωπο μέσα στο χάος του Θεού.
Δεν ξέρω πώς να λέω λόγια τρυφερά, δεν ξέρω πώς να σου μιλήσω, για να νιώσεις, πόσο Σ’ αγαπώ».
Είμαι λέφτερος!
Στον πρόλογο του βιβλίου του «Αναφορά στο Γκρέκο» γράφει αυτοαναφορικά: «Τέσσερα στάθηκαν τ’ αποφασιστικά σκαλοπάτια στο ανηφόρισμά μου, και το καθένα φέρνει ένα ιερό όνομα: Χριστός, Βούδας, Λένιν, Οδυσσέας. Αυτή την αιματερή πορεία μου, από τη μια από τις μεγάλες αυτές ψυχές στην άλλη, τώρα που ο ήλιος βασιλεύει, μάχουμαι στο Οδοιπορικό μου ετούτο να σημαδέψω: έναν άνθρωπο να ανεβαίνει, με την ψυχή στο στόμα, το κακοτράχαλο βουνό της μοίρας του. Αλάκερη η ψυχή μου μια Κραυγή, κι όλο μου το έργο, το σχόλιο στην Κραυγή αυτή. Είμαι λέφτερος.»
Επιμέλεια αφιερώματος:
Διογένης ο Σινωπεύς
.
.
.
.
.
.
.
