Μεζεδάκια πριν από τη χειμερινή ώρα | του Νίκου Σαραντάκου
Απόψε τη νύχτα τα ρολόγια πάνε μια ώρα πίσω, δηλαδή από αύριο θα νυχτώνει νωρίτερα, μπαίνουμε στη χειμερινή ώρα. Παλιότερα, έπρεπε να ξενυχτήσουμε ως τις 4 το πρωί για να αλλάξουμε τα ρολόγια του σπιτιού μας, να τα βάλουμε να δείχνουν 3 (πλάκα κάνω), ευτυχώς όμως χάρη στη νέα τεχνολογία τώρα η αλλαγή γίνεται αυτόματα, τουλάχιστον για ταμπλέτες, σμαρτόφωνα και άλλες έξυπνες συσκευές, που είναι προγραμματισμένες να κάνουν μόνες τους την αλλαγή.
Βέβαια, κανονικά η (τυπικά) αυριανή αλλαγή δεν θα γινόταν, αφού από το 2019 κιόλας το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο ψήφισε να σταματήσει η αλλαγή της ώρας, αφήνοντας όμως στα κράτη μέλη την ελευθερία να διαλέξουν αν θα έχουν μόνιμα τη θερινή ώρα ή μόνιμα τη χειμερινή. Η ακατανόητη αυτή απόφαση θα μπορούσε να μετατρέψει, θεωρητικά τουλάχιστον, την Ευρώπη σε κουρελού, αφού η ώρα θα μπορούσε ν’ αλλάζει από την Ολλανδία στη Γερμανία και από εκεί στην Αυστρία ή στην Τσεχία. Ωστόσο, με επίσημη δικαιολογία την πανδημία και μετά τον πόλεμο η απόφαση δεν εφαρμόστηκε -και καλύτερα, αν με ρωτάτε- κι έτσι προς το παρόν θα συνεχίσουμε ν’ αλλάζουμε ώρα κάθε Μάρτη και κάθε Οκτώβρη. Προς το παρόν, παίρνουμε πίσω την ώρα ύπνου που είχαμε χάσει τον Μάρτιο. Χωρίς τόκο όμως, παρά τον πληθωρισμό.
Θα μπορούσα να τα πω και «διαλεκτικά μεζεδάκια» διότι η λέξη «διαλεκτική» ήταν η λέξη που κυριάρχησε στα διεθνή ΜΚΔ την περασμένη εβδομάδα, καθώς ο Έλον Μασκ, ο δισεκατομμυριούχος που μόλις αγόρασε το Τουίτερ, εξέπεμψε ένα αινιγματικό τουίτ που περιείχε μόνο τη λέξη «διαλεκτική» στα ελληνικά γραμμένη κι έστειλε εκατομμύρια να ψάχνουν στο γκουγκλ.
Κάποιοι είπαν ότι το μυστηριώδες μήνυμα αφορούσε τις διαπραγματεύσεις για την αγορά του Τουίτερ, άλλοι ότι ήταν μήνυμα υπέρ των συνομιλιών για ειρήνευση στον πόλεμο (τον τελευταίο καιρό ο Μασκ έχει στείλει μερικά μηνύματα που θεωρήθηκαν φιλορωσικά), αλλά πάντως το βέβαιο είναι ότι το τουίτ οδήγησε και σε ανταλλαγή απόψεων επί γλωσσικών θεμάτων, οπως στην εικόνα που βλέπετε.
Να σημειώσω ότι ο πρώτος σχολιαστής, που αποκάλεσε νεκρή γλώσσα τα ελληνικά, είναι επίσης πολύ δημοφιλής στο Τουίτερ, με εκατοντάδες χιλιάδες ακόλουθους (πολύ λιγότερους βέβαια από τον Μασκ) και ότι πιθανότατα τρολαρει. Όταν άλλοι τον ρώτησαν (στα αγγλικά) πού βασίζει την άποψή του, απάντησε ότι από την έκφραση It’s all Greek to me συνάγεται πως κανείς δεν καταλαβαίνει ελληνικά, άρα είναι νεκρή γλώσσα.
(Δεν μας είπε βέβαια αν θεωρεί νεκρή γλώσσα τα αρχαία ελληνικά, άποψη με την οποία θα συμφωνούσαμε πολλοί, ή τα νέα ελληνικά. Κατά σύμπτωση, η λέξη του Μασκ είναι ίδια στα αρχαία και τα νέα ελληνικά, τουλάχιστον γραπτή, διότι η προφορά της έχει αλλάξει).
* Στο μεταξύ ο Μασκ μάλλον οριστικοποίησε την αγορά του Τουίτερ και μπήκε στα κεντρικά γραφεία του κρατώντας έναν νεροχύτη και συνοδεύοντας στην ανάρτησή του το σχετικό βίντεο με το σχόλιο Let that sink in, λογοπαίγνιο βέβαια, αφού ο νεροχύτης στα αγγλικά λέγεται sink, ενω η φράση του μπορεί να αποδοθεί στα ελληνικά «Χωνέψτε το, πάρτε το απόφαση» (ότι αγόρασα το Τουίτερ, εννοεί).
* Τις προάλλες εμφανίστηκε στην τηλεόραση της ΕΡΤ ο Νίκος Βασιλάκος, γνωστός στον χώρο των υπολογιστών, για να μιλήσει για θέματα ασφάλειας. Είπε λοιπόν ότι πήγαν να του χακάρουν τον λογαριασμό κι έτσι «αναγκάστηκα και έβαλα μια επιπλέον εφαρμογή, ή, για να το πω σε σωστά ελληνικά, μια επιπλέουσα εφαρμογή»
Φαίνεται πολύ αστείο να λέει κάποιος ότι θα πει σε σωστά ελληνικά το «επιπλέον εφαρμογή» και το κάνει «επιπλέουσα εφαρμογή» -θυμίζει τις παλιές διαφημίσεις του Κάμελ, που είχαν την καμηλίτσα να επιπλέει (σε φουσκωτό) στο νερό και είχαν τη λεζάντα «Πάρε ένα επιπλέον Κάμελ».
Μπορείτε να δείτε το στιγμιότυπο στο βίντεο, που το ανέβασε ο ίδιος στο Γιουτούμπ, στο 3.25 περίπου:
Πάντως, το λάθος είναι περίεργο, διότι ο Βασιλάκος έχει σπουδάσει και γλωσσολογία, αν δεν σφάλλω. Κάποιος σκέφτηκε μήπως λέγοντας «για να το πούμε σε σωστά ελληνικά» δεν αναφερόταν στο «επιπλέον» αλλά υποσυνείδητα μετέφραζε το floating app, το οποίο πάντως δεν το αναφέρει καθόλου. Τι να πω, περίεργα πράγματα, αλλά ο ΜέΦΡι τρίβει τα χέρια του.
* Κι ένα αθλητικό. Σε ρεπορτάζ για το ματς Παναθηναϊκού – Άρη διαβάζουμε:
Ο Αρης είχε τις δικές του καλές φάσεις, δύο με τον Ιτούρμπε στο πρώτο ημίχρονο, αλλά στο δεύτερο μέρος δεν μπόρεσε να απειλήσει και το μόνο που έκανε ήταν να αμυνόταν καλά…
Παρωνυχίδα ίσως, αλλά αυτό εγώ θα το διόρθωνα. Ή: το μόνο που έκανε ήταν να αμύνεται καλά ή …ότι αμυνόταν καλά. Έτσι που το έχει δεν στέκει. Έλξη βέβαια, αλλά θα το διόρθωνα. Εσείς τι λέτε;
* Φίλος στέλνει το εξής, από ανακοίνωση που στάλθηκε στο πανεπιστήμιο Αιγαίου νομίζω.
Είναι πολύ περίεργο το «Καθηγητής», ιδίως τη στιγμή που έχει σωστά γραφτεί ο έμφυλος τύπος στο «επιστημονικά υπεύθυνη», και ακόμα περισσότερο επειδή η καθηγήτρια Χρ. Βιτσιλάκη είχε πρωτοστατήσει στο να αποκαλείται «πρυτάνισσα». Μάλλον δεν θα το είδε.
* Kαι πάλι για τον Μασκ -ίσως θα έπρεπε τα σημερινά μεζεδάκια να μετονομαστούν, ξέρωγώ, σε «μοσχομύριστα». Σε άρθρο για την αγορά του Τουίτερ, διαβάζουμε:
Ο Μασκ επί μήνες λέει ότι είναι υπέρ λιγότερης μετριοπάθειας, εφόσον οι αναρτήσεις κινούνται εντός του πλαισίου του νόμου, ο οποίος είναι πολύ ευρύς στις ΗΠΑ. Ωστόσο, υποσχέθηκε ότι το Twitter δεν θα γίνει «ένα κολαστήριο ελεύθερο για όλους, όπου τα πάντα μπορούν να ειπωθούν χωρίς συνέπειες».
Εδω έχουμε μεταφραστικά προβλήματα. Το «κολαστήριο ελεύθερο για όλους» είναι η πολύ κακή απόδοση του, ομολογουμένως όχι εύκολου, a free-for-all hellscape.
Aυτό εγώ θα το απέδιδα «μια κόλαση ασυδοσίας», αλλά ευχαριστως ακούω και άλλες ιδέες.
Αλλά βέβαια το moderation, πιο πάνω, θα το πούμε «έλεγχο» ή κάτι τέτοιο, αφού εννοεί ειδικά τους επόπτες που ελέγχουν και σβήνουν τα ανάρμοστα σχολια, αλλά οπωσδήποτε όχι «μετριοπάθεια»!
* Κι ένα ρωσικό.
To Eθνικό Θέατρο ανεβάζει ένα ρωσικό θεατρικό έργο, στο οποίο το τοπωνύμιο Подолск/Podolsk μεταγράφηκε κατά προφορά Παντόλσκ.
Ο ρωσομαθής φίλος που το στέλνει διαφωνεί με αυτή την επιλογή και σχολιάζει ειρωνικά:
Επόμενο βήμα ο Λιεφ Ταλστόι, ο Φιόνταρ ο Ντασταγέφσκι και ο Βλαντγίμιρ ο Λιένιν.
Διότι κι αυτοί πράγματι έτσι προφέρονται στα ρωσικά. Κι έχουμε ακούσει τον τελευταίο καιρό τους κωσταλισμούς τύπου «Μπαρίς», «Μπαλσόι» ή «Γκριγκαρόβιτς».
(Βέβαια, το Ποντόλσκ δεν είναι τόσο καθιερωμένο στα ελληνικά όσο ο Ντοστογιέφσκι ή τα Μπολσόι. Αλλά μάλλον χρειάζεται ενιαία τακτική στη μεταγραφή των ρωσικών ονομάτων).
* Ενδιαφερουσα ανορθογραφία σε αθλητικό σάιτ:
Για να το κλείσουμε: Όχι μόνο ο Βεζένκοφ δεν καίγεται να φύγει από το Λιμάνι, αλλά μπορεί ο Ολυμπιακός να εκμεταλλευτεί την άριστη σχέση που έχει με τον Νίκολα Μιλουτίνοφ για να ρίξει γέφυρες και να φέρει στην Ελλάδα το ερχόμενο καλοκαίρι και τον Σέρβο άσο! Και με έναν σμπάρο, να έχει δύο τριγώνια στο ρόστερ της ερχόμενης αγωνιστικής περιόδου...
Θα έχει λοιπόν μ’ ένα σμπάρο δυο τριγώνια ο Ολυμπιακός. Ως γνωστόν, τα τριγώνια είναι πουλιά σαν τα τρυγόνια, αλλά τριγωνικού σχήματος!
(Ή ίσως ειναι τρυγόνια που πετάνε τρία τρία, σε τριγωνικό σχηματισμό -αλλά τότε τα «δυο τριγώνια» δεν στέκουν).
* Ανταπόκριση από Μόντρεαλ (ή Μονρεάλ)
H φωτογραφία είναι από τη συσκευασία ελληνικού λαδιού, ακριβέστερα ελαιολάδου Λακωνίας, που κυκλοφορεί με την επωνυμία Μολών Λαβέ ή μάλλον, λατινογραμμένο, Molón Lavé.
Βλέπετε ότι στη συσκευασία τα πάντα είναι γραμμένα σε αγγλικά και γαλλικά -στο Κεμπέκ δεν μπορεί να κυκλοφορήσει προϊόν αν δεν συνοδεύεται από τεκμηρίωση στα γαλλικά.
Αλλά το όνομα της μάρκας έχει πρόβλημα.
Όπως λέει ο φίλος που το ανέβασε στην ομάδα Υπογλώσσια:
Οι καλλιεργημένοι γαλλόφωνοι γνωρίζουν την απάντηση του Λεωνίδα στον Ξέρξη ως Molôn labé, και όχι βέβαια lavé, που σημαίνει πλυμένος.
Και τι να είναι τάχα το πλυμένο μολόν;
* Διαβάζουμε στο «Βήμα» σχετικά με τις δυσκολίες κατασκευής των τριών νέων σταθμών του Μετρό στον Πειραιά:
Μεταξύ άλλων, η Κοινοπραξία χρειάστηκε να προσπελάσει αστάθμητους παράγοντες όπως η αύξηση των τιμών των υλικών κατασκευής, η δυσκολία εξασφάλισης των πρώτων υλών, αλλά και οι περιορισμοί στις μετακινήσεις.
Να προσπελάσει; Κάτι δεν πάει καλά εδώ.
Μάλλον σκεφτονταν κάτι σαν «να υπερκεράσει», ίσως το απλό «να ξεπεράσει» τους φάνηκε μπανάλ.
* Κι ένας ακόμα τιμητής, που από επικριτής έγινε υπέρμαχος, σε άρθρο της ΕφΣυν:
Λέει για την υπουργό κ. Βούλτεψη ότι: «Εμφανιστηκε ωστόσο τιμητής της τήρησης της δημοσιογραφικής δεοντολογίας, ισχυριζόμενη ότι τάχα παραβιάστηκε μεταξύ άλλων η αρχή «να χρησιμοποιεί [ο δημοσιογράφος] μόνο θεμιτές μεθόδους, γνωστοποιώντας πάντα τη δημοσιογραφική του ιδιότητα”»
Μάλλον ως τιμητής (ή ως τιμήτρια;) της παραβίασης της δεοντολογίας. Ή ως υπέρμαχος της τήρησης της δεοντολογίας.
* Φίλος στέλνει την εξής φωτογραφία από την πληροφοριακή πινακίδα που υπάρχει σε άγαλμα στο Αρχαιολογικό Μουσείο.
Hμίεργο επιτάφιο άγαλμα γυναίκας
Ο φίλος που το στέλνει σχολιάζει: Ευτυχώς που υπάρχουν και τα αγγλικά και και καταλαβαίνουμε ότι ημίεργο σημαίνει ημιτελές (unfinished).
Βέβαια, δεν είναι λάθος. Το «ημίεργο» είναι καθιερωμένος όρος στην αρχαιολογικη ορολογία, έστω κι αν δεν υπάρχει στα σημερινά λεξικά.
Από την άλλη, όσοι επισκέπτονται το Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο ή άλλα μουσεία θα έχουν κι άλλες φορές σκοντάψει σε όρους, κυρίως για περιγραφές αντικειμένων, που δεν υπάρχουν στη σημερινή γλώσσα ούτε στα λεξικά -περίαπτα, ψέλλια, κτλ. ή σκύφους και αρύβαλλους. Θα μου πείτε ότι ο αρύβαλλος περιγράφει έναν συγκεκριμένο τύπο αρχαίου αγγείου, οπότε δεν μπορεί ν’ αποδοθεί αλλιώς.
Αλλά το ημίεργο; Τέλος πάντων, ευτυχώς οι περισσότεροι ξέρουμε αγγλικά.
* Κι ένα από τη Βόρεια Ιρλανδία σε μεταφρασμένο άρθρο του Euractiv:
Το Δημοκρατικό Ενωτικό Κόμμα (DUP) θα πρέπει να «πνιγεί», όπως στα ελληνικά θα μεταφερόταν «να τσακιστεί», να συμφωνήσει στον σχηματισμό μιας νέας αποκεντρωμένης κυβέρνησης στη Βόρεια Ιρλανδία ώστε να αποφύγει νέες εκλογές «που θα σπαταλούσαν χρόνο και χρήμα», δήλωσε ο υπουργός αρμόδιος για τη Βόρεια Ιρλανδία της Μεγάλης Βρετανίας.
Το πρωτότυπο:
The Democratic Unionist Party (DUP) should “choke down” and agree to form a new devolved government in Northern Ireland to avoid a new election “which would waste time and money”, the UK’s Northern Ireland minister has said.
Στα ελληνικά νομίζω πως θα λέγαμε κάτι άλλο, πιο κοντά στην αρχική εικόνα, όπως «να καταπιεί με το ζόρι τον ανασχηματισμό» ή «να το βουλώσει και να συμφωνήσει». Σκάσε και σκάβε, που λέγανε παλιά.
29/10/2022
Νίκος Σαραντάκος
https://sarantakos.wordpress.com/
Ο Νίκος Σαραντάκος γεννήθηκε στο Παλαιό Φάληρο το 1959. Σπούδασε χημικός μηχανικός και αγγλική φιλολογία. Έχει εκδώσει δύο συλλογές διηγημάτων και άλλα βιβλία. Δουλεύει μεταφραστής στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και μοιράζει το χρόνο του ανάμεσα σε Λουξεμβούργο και Ελλάδα. Ενδιαφέρεται για τη φρασεολογία, την ετυμολογία και τη λεξικογραφία καθώς και για την ιστορία της ελληνικής λογοτεχνίας. Συνεργάζεται με εφημερίδες και περιοδικά. Δημοσιεύει τα κείμενά του, γλωσσικά και άλλα, στο ιστολόγιό του sarantakos.wordpress.com/ και στο sarantakos.com. Σε μια άλλη ενσάρκωση, γράφει στα αγγλικά και στα γαλλικά για το μπριτζ (το παιχνίδι).
Τα βιβλία του:
«Για μια πορεία», διηγήματα (1984, β’ έκδ. 1988) εκδ. Σύγχρονη Εποχή
«Μετά την αποψίλωση», διηγήματα (1987, β’ έκδ. 1989) εκδ. Σύγχρονη Εποχή
«Μότσαρτ-Αλληλογραφία» (1991, β’ έκδ. 2001) εκδ. Ερατώ
«Το αλφαβητάρι των ιδιωματικών εκφράσεων» (1997) εκδ. Δίαυλος
«Γλώσσα μετ’ εμποδίων» (2007) εκδ. του Εικοστού Πρώτου
«Οι λέξεις έχουν τη δική τους ιστορία» (2009) εκδ. του Εικοστού Πρώτου
«Λέξεις που χάνονται» (2011) εκδ. Το Βήμα
«Λόγια του αέρα» (2013) εκδ. εκδ. του Εικοστού Πρώτου
«Οπωροφόρες λέξεις» (2013) εκδ. Κλειδάριθμος
«Η γλώσσα έχει κέφια» (2018) εκδ. του Εικοστού Πρώτου
«Μύθοι και πλάνες για την ελληνική γλώσσα» (2019) εκδ. ΕΑΠ
«Το ζορμπαλίκι των ραγιάδων» (2020) εκδ. Του Εικοστού Πρώτου
Έχει κάνει την επιμέλεια στην έκδοση των βιβλίων:
«Συμποσιακά», του Κώστα Βάρναλη,
«Αττικά: 400 χρονογραφήματα (1939-1958) για την Αθήνα και την Αττική», του Κώστα Βάρναλη,
«Τα δεκατρία ντόμινα και άλλες ιστορίες», του Ναπολέοντα Λαπαθιώτη,
«Τι είδα εις την Ρωσσίαν των Σοβιέτ», του Κώστα Βάρναλη,
«Ο μυστηριώδης φίλος και άλλες ιστορίες», του Ναπολέοντα Λαπαθιώτη,
«Γράμματα από το Παρίσι», του Κώστα Βάρναλη,
«Τα μαραμένα μάτια και άλλες ιστορίες», του Ναπολέοντα Λαπαθιώτη,
«Κάπου περνούσε μια φωνή», του Ναπολέοντα Λαπαθιώτη,
«Η νοσταλγία του Γιάννη», του Αλέξανδρου Παπαδιαμάντη,
«Famous Bridge Records», του David Bird,
«Bridge Hands to Make You Laugh…and Cry», του David Bird.
