Το χρονικό της σφαγής του Σικάγου το 1886
Το τραγούδι του Εργάτη
Εμείς είμαστε οι εργάτες, που με τον ιδρώτα μας
ποτίζουμε τη γη για να γεννά καρπούς,
λουλούδια, τ’ αγαθό του κόσμου ολόγυρά μας
φτωχή, αλουλούδιαστη, άκαρπη
μοναχά η εργατιά.
Εμείς οι εργάτες είμαστε που με τον ιδρώτα μας
ζυμώνουμε του κόσμου το ψωμί
πιο δυνατά από τα σπαθιά τα χέρια τα δικά μας
που μ’ όλο τ’ αλυσόδεμα σκάφτουν
κι η γη πλουτεί.
Στου κόσμου τους θησαυριστές
το βιός σου, εργάτη, νόμοι
στο τρώνε αδικητές, χωρίς ντροπή
Αγκαλιαστήτε αδέλφια, ορθοί με μια
-Δικαιοσύνη βρόντηξε και λάμψε προκοπή.
[Κ. Παλαμάς]
«Εκατομμύρια εργάτες για πρώτη φορά σε όλο τον κόσμο ενώθηκαν κάτω από το σύνθημα του οχτάωρου», έγραφε ο Φ. Ένγκελς την Πρωτομαγιά του 1890.
«Θα οργανωθεί μια μεγάλη διεθνής εκδήλωση για μια καθορισμένη ημερομηνία, με τέτοιο τρόπο, ώστε οι εργάτες σε όλες τις χώρες και σε όλες τις πόλεις ν’ απευθύνουν ταυτόχρονα μια συγκεκριμένη μέρα, προς τις δημόσιες αρχές, ένα αίτημα για να καθοριστεί η εργάσιμη μέρα σε οκτώ ώρες και να τεθούν σε ισχύ οι άλλες αποφάσεις του Διεθνούς Συνεδρίου του Παρισιού» αναφέρει σε απόφασή του το Ιδρυτικό Συνέδριο της Β’ Διεθνούς που πραγματοποιήθηκε στις 20 Ιούλη 1889. Και προσθέτει:
«Ενόψει του ότι μια τέτοια εκδήλωση έχει ήδη αποφασιστεί από την Αμερικανική Ομοσπονδία Εργασίας στο συνέδριό της, το Δεκέμβρη του 1888, στο Σεντ Λούις, για την 1η του Μάη 1890, η μέρα αυτή γίνεται δεκτή σαν η μέρα για τη διεθνή εκδήλωση. Οι εργάτες των διαφόρων χωρών θα πρέπει να οργανώσουν την εκδήλωση με τρόπο ανάλογο προς τις συνθήκες της χώρας τους»
(Ουίλιαμ Φόστερ: «Η Ιστορία των τριών Διεθνών», Αθήνα 1975, σελ. 175).
.
1η του Μάη. Μια μέρα ποτισμένη με το αίμα και τους αγώνες των εργατών. Ο Μάης είναι δικός μας μήνας, μήνας της τάξης μας. Και σαν τέτοιος αντιστέκεται σε κάθε προσπάθεια να αλλοιωθεί, να διαστρεβλωθεί το ταξικό του περιεχόμενο. Κάθε χρόνο τέτοια μέρα οι εργαζόμενοι ανταμώνουν στους δρόμους με όσους αγωνίστηκαν για το δίκιο. Βρίσκουν τους εργάτες όλου του κόσμου. Πορεύονται με τους εργάτες του Σικάγου, με τους εργάτες της πρώτης Πρωτομαγιάς στην Ελλάδα, περπατάνε στους δρόμους του ματωμένου Μάη του 1936 στη Θεσσαλονίκη. Μαζί. Μαζί με όλους όσοι αγωνίστηκαν και θυσιάστηκαν για να κατακτήσει η εργατική τάξη αυτό που αξίζει, να εκπληρώσει τον ιστορικό της ρόλο, να καταργήσει την εκμετάλλευση ανθρώπου από άνθρωπο. Μαζί με τους 200 αθάνατους κομμουνιστές στην Καισαριανή, την 1η Μάη του 1944.
Απ’ άκρη σ’ άκρη σε όλο τον κόσμο και σήμερα οι εργαζόμενοι γιορτάζουν αγωνιστικά την Εργατική Πρωτομαγιά, τιμώντας την απεργία στο Σικάγο το 1886, που βάφτηκε με το αίμα των εργατών. Τιμούν την Πρωτομαγιά ως μέρα της εργατικής τάξης, μέρα αλληλεγγύης όλων των εργαζομένων, μέρα όλων της Γης των κολασμένων που τσακίζονται από την καπιταλιστική βαρβαρότητα.
Το χρονικό της σφαγής του Σικάγου 1886
Η Πρωτομαγιά είναι μια αμερικανική γιορτή τιμής, που δημιουργήθηκε από Αμερικανούς εργάτες, συντρίφτηκε από την αμερικανική κυβέρνηση, επωάστηκε στο εξωτερικό και επέστρεψε στις Ηνωμένες Πολιτείες από μετανάστες εργάτες.
Η ιστορία της 1ης Μάη ως ημέρα αλληλεγγύης των εργαζομένων είναι στενά συνδεμένη με το κίνημα αρκετών γενιών για το οκτάωρο, με τους μετανάστες εργάτες, την αστυνομική βαρβαρότητα και την καταστολή του εργατικού κινήματος και με τη μακρά παράδοση του αμερικανικού αναρχισμού.
Ίσως το πρώτο πανεθνικό εργατικό κίνημα στις Ηνωμένες Πολιτείες ξεκίνησε το 1864, όταν οι εργάτες άρχισαν να ξεσηκώνονται για να δουλεύουν ένα οκτάωρο. Αυτό ήταν, κατά την κατανόησή τους, ένα φυσικό αποτέλεσμα της κατάργησης της δουλείας. Μια περιορισμένη εργάσιμη ημέρα επέτρεπε στους εργαζόμενους να περνούν περισσότερο χρόνο με τις οικογένειές τους, να συνεχίσουν την εκπαίδευση και να απολαμβάνουν τον ελεύθερο χρόνο τους. Με άλλα λόγια, μια μικρότερη εργάσιμη ημέρα σήμαινε ελευθερία. Δεν ήταν τυχαίο που το 1866, οι εργάτες γιόρτασαν την 4η Ιούλη τραγουδώντας το «John Brown’s Body» με νέους στίχους που απαιτούσαν ένα οκτάωρο. Το αίτημα για λιγότερες ώρες εργασίας έγινε ένα μαζικό κίνημα ευρείας βάσης και οι ειδικευμένοι και ανειδίκευτοι εργάτες οργανώθηκαν μαζί. Το κίνημα δεν επέτρεπε καμία φυλετική, εθνική ή ακόμα και θρησκευτική διαίρεση. Οι εργάτες χρησιμοποίησαν αυτή τη δυναμική για να ιδρύσουν νέα συνδικάτα (Eight Hour Leagues) και να ενισχύσουν τα παλιά. Εκείνο το έτος, το Κίνημα του Οκτάωρου κέρδισε την πρώτη του νομοθετική νίκη όταν το Ιλινόις ψήφισε νόμο που περιόριζε τις ώρες εργασίας.
Η απαίτηση για ένα οκτάωρο αφορούσε την αναψυχή, την αυτοβελτίωση και την ελευθερία, αλλά αφορούσε και την εξουσία. Όταν τα Συνδικάτα του Οχτάωρου (Eight Hour Leagues) ζητούσαν νομοθεσία που απαιτούσε λιγότερες ώρες, απαιτούσαν αυτό που δεν είχε συμβεί ποτέ πριν: να παρέμβει η κυβέρνηση στη βιομηχανία προς όφελος των εργαζομένων! Και όταν οι εργαζόμενοι προσπάθησαν να επιβάλουν το οκτάωρο χωρίς την κυβέρνηση – με το να επιβάλλουν μόνοι τους, μέσω των συνδικάτων τους, υπό ποιες συνθήκες θα δούλευαν – επιδίωκαν κάτι ακόμα πιο ριζοσπαστικό: τον έλεγχο στους δικούς τους χώρους εργασίας! Είναι ενδεικτικό ότι οι εργοδότες συχνά έβρισκαν μπροστά τους το αίτημα για λιγότερες ώρες ταυτόχρονα με αύξηση μισθού. Αυξήσεις μισθών θα μπορούσαν να δίνονται από τους εργοδότες χωρίς να εγκαταλείψουν την εξουσία τους.
Ο νόμος των οκτώ ωρών εργασίας του Ιλινόις επρόκειτο να τεθεί σε ισχύ την 1η Μάη 1877. Εκείνη την ημέρα, δεκάδες χιλιάδες εργάτες του Σικάγο πανηγύρισαν μαζικά, που μια εφημερίδα έγραψε «η μεγαλύτερη πομπή που έχει δει ποτέ στους δρόμους του Σικάγο». Όμως, την επόμενη μέρα οι εργοδότες μαζικά αγνόησαν το νόμο, διατάσσοντας τους εργαζομένους τους να παραμείνουν στο συνηθισμένο 10ωρο ή 12ωρο. Στην πόλη ξέσπασε γενική απεργία – και όσοι δεν απεργούσαν αναγκάζονταν να το κάνουν από ομάδες συναδέλφων τους που περιφέρονταν στους δρόμους, οπλισμένοι με ξύλα, σέρνοντας έξω από τους χώρους δουλειάς τους απεργοσπάστες. Μετά από μέρες απεργίας, η εθνική πολιτοφυλακή έφτασε και κατέλαβε τις εργατικές γειτονιές. Μέχρι τις 8 Μάη, οι εργοδότες και το κράτος που έλεγχαν, είχαν κερδίσει και οι εργαζόμενοι επέστρεψαν στη δουλειά με τις πολλές ώρες εργασίας. Η ήττα του κινήματος του οχτάωρου οδήγησε σε μαζική πτώση της δύναμης των συνδικάτων.
Ο νόμος του Ιλινόις και η ήττα του, ωστόσο, δεν ξεχάστηκαν. Μέχρι τη δεκαετία του 1880, ένα νέο εργατικό κίνημα είχε αναπτυχθεί στο Σικάγο. Αυτό ήταν πιο ριζοσπαστικό και κυριαρχούσαν μετανάστες εργάτες από τη Γερμανία.
Θυμήθηκαν το 1877, όταν μια απεργία από τους σιδηροδρόμους εξαπλώθηκε σε όλη τη χώρα. Για μια σύντομη στιγμή, καθώς οι απεργοί έπαιρναν τον έλεγχο του Σεντ Λούις και του Πίτσμπουργκ, καθηλώνοντας την εθνική φρουρά και την τοπική αστυνομία, κανείς δεν ήξερε τι θα συνέβαινε. Αλλά ο Πρόεδρος Ράδερφορντ Μπ. Χέις (Rutherford B. Hayes) κάλεσε τον στρατό και κατέστειλε βάναυσα την απεργία.
Θυμήθηκαν επίσης ότι το κράτος σπάνια ήταν στο πλευρό του εργάτη.
Θυμήθηκαν ακόμη, τη σύντομη λαμπερή στιγμή που φάνηκε ότι μπορεί να υπήρχε ένα οκτάωρο.
Έτσι, το 1886, το Κεντρικό Εργατικό Σωματείο του Σικάγο (Chicago Central Labor Union) απαίτησε ξανά οκτάωρο. Καθοδηγούμενο σε μεγάλο βαθμό από αναρχικούς συνδικαλιστές όπως ο Αύγουστος Σπάις (August Spies) και ο Άλμπερτ Πάρσονς (Albert Parsons), αυτό το ανανεωμένο κίνημα απαιτούσε «οκτώ για δέκα» – δηλαδή οκτώ ώρες εργασίας για δέκα ώρες αμοιβή. Καθ’ όλη τη διάρκεια του χειμώνα του 1886, οργάνωσαν με επιτυχία και κέρδισαν μια σειρά από μικρές νίκες, κυρίως σε γερμανικά κρεοπωλεία, ζυθοποιεία και αρτοποιεία, όπου οι ιδιοκτήτες συμφώνησαν να αναγνωρίσουν τα συνδικάτα και να επιτρέψουν λιγότερες ώρες εργασίας. Έπειτα εξέδωσαν ένα νέο αίτημα: ότι και πάλι την 1η Μάη του 1886, το Σικάγο θα προχωρούσε σε γενική απεργία και δεν θα επέστρεφε στη δουλειά, εκτός εάν οι εργοδότες συμφωνούσαν σε οκτάωρη εργάσιμη ημέρα.
Τα αιτήματα των μαχητικών εργατών του Σικάγο συνέπεσαν με μια μαζική άνοδο σε άλλα μαχητικά κινήματα. Εργάτες και αγρότες του Τέξας επαναστατούσαν ενάντια σε ένα μονοπωλιακό σιδηροδρομικό σύστημα. Οι «Ιππότες της Εργασίας» (The Knights of Labor) οργάνωναν και διέδιδαν γρήγορα το όραμά τους για μια συνεταιριστική και όχι καπιταλιστική κοινωνία. «Αυτό που συνέβη την 1η Μάη 1886», γράφει ο Τζέιμς Γκριν (James Green), ο ιστορικός και συγγραφέας του «Death in the Haymarket – A Story of Chicago the First Labor Movement & the Bombing That Divided Gilded Age America» που έγραψε γι’ αυτό, «Ήταν κάτι περισσότερο από μια γενική απεργία. Ήταν μια «λαϊκή στιγμή» όταν οι εργαζόμενοι πίστευαν ότι μπορούσαν να καταστρέψουν την πλουτοκρατία, να εξαγοράσουν τη δημοκρατία και στη συνέχεια να δημιουργήσουν μια νέα «συνεργατική κοινοπολιτεία»».
Τέσσερις μέρες αργότερα, όλα κατέρρευσαν. Στις 3 Μάη, η αστυνομία είχε πυροβολήσει μέχρι θανάτου έξι απεργούς στο McCormick Works – όπου μια μακροχρόνια εργατική διαμάχη είχε μετατρέψει το εργοστάσιο σε ένοπλο στρατόπεδο – και ξυλοκόπησε δεκάδες άλλους. Στις 4 Μάη, οι εργαζόμενοι πραγματοποίησαν μια υπαίθρια συγκέντρωση αγανάκτησης σε μια πλατεία που ονομάζεται Haymarket για να διαμαρτυρηθούν για τις δολοφονίες της αστυνομίας. Ο ηγέτης τους αναρχικός Σάμουελ Φίλντεν (Samuel Fielden) τελείωνε την ομιλία του, όταν η αστυνομία, με επικεφαλής τον ίδιο επιθεωρητή που είχε ηγηθεί της δολοφονικής επίθεσης στο McCormick το προηγούμενο βράδυ, μπήκε για να διαλύσει το πλήθος. «Αλλά είμαστε ειρηνικοί!» φώναζε ο Φίλντεν. Κάποιος πέταξε μια βόμβα στην αστυνομία, η αστυνομία άνοιξε πυρ και η πορεία της αμερικανικής ιστορίας άλλαξε.
Μέχρι σήμερα δεν γνωρίζουμε, ούτε πιθανότατα θα μάθουμε ποτέ ποιος έριξε τη βόμβα. Κάποιοι λένε ότι ήταν πράκτορας, προβοκάτορας. Κάποιοι λένε ότι ήταν αναρχικός. Αν δεν ήταν αναρχικός, σίγουρα θα μπορούσε να ήταν, αφού όντως υπήρχαν αναρχικοί που έφτιαχναν βόμβες και τις έριχναν δοσμένης κάποιας ευκαιρίας. Αλλά γνωρίζουμε επίσης ότι πολλοί από αυτούς που πέθαναν εκείνο το βράδυ, συμπεριλαμβανομένων και αστυνομικών, έπεσαν από τις σφαίρες όπλων της αστυνομίας!
Γνωρίζουμε επίσης ότι το αποτέλεσμα της βομβιστικής επίθεσης στο Haymarket ήταν πολύ μεγαλύτερο για το εργατικό κίνημα, παρά για την αστυνομία. Οκτώ αναρχικοί ηγέτες συνελήφθησαν και δικάστηκαν για τη δολοφονία ενός αστυνομικού. Δεν δόθηκαν ποτέ στοιχεία ότι κάποιος από αυτούς πέταξε τη βόμβα. Ο Αύγουστος Σπάις στην απολογία του, μεταξύ άλλων, έλεγε στους κατηγόρους του: «Μπορεί να στραγγαλίσετε αυτή τη φωνή, αλλά θα έρθει μια στιγμή που η σιωπή μας θα είναι πιο δυνατή από τις φωνές που στραγγαλίζετε σήμερα … Βαδίζετε κυριολεκτικά σε μια υπόγεια φωτιά. Μπορείτε να το αγνοείτε. Δε θα την αποφύγετε»… Και οι οκτώ καταδικάστηκαν και οι επτά καταδικάστηκαν σε απαγχονισμό. Σε δύο από αυτούς μετατράπηκαν οι ποινές τους, και ένας τρίτος – ο Λουίς Λινγκ (Louis Lingg), αναμφίβολα ο πιο ριζοσπαστικός και μαχητικός από αυτούς – εξαπάτησε τον δήμιο μασώντας ένα καπάκι πυροκροτητή που εξερράγη στο σαγόνι του. Οι υπόλοιποι τέσσερις – Αύγουστος Σπάις (August Spies), Άλμπερτ Πάρσονς (Albert Parsons), Σάμιουελ Φίσερ (Samuel Fischer) και Τζορτζ Ένγκελ (George Engel) – απαγχονίστηκαν στις 11 Νοέμβρη 1887. Πέθαναν τραγουδώντας τη Μασσαλιώτιδα, τότε ήταν ο ύμνος του διεθνούς επαναστατικού κινήματος.
Πριν να συμβεί αυτό, το κράτος εξασφάλισε περισσότερη σιωπή. Η απεργία κατέρρευσε. Η αστυνομία σε όλη τη χώρα έκανε έφοδο σε σπίτια και εφημερίδες ριζοσπαστών. «Οι Ιππότες της Εργασίας» δεν ανέκαμψαν ποτέ. Στη θέση του ριζοσπαστικού βιομηχανικού εργατικού κινήματος στα μέσα της δεκαετίας του 1880 αναδύθηκε η Αμερικανική Ομοσπονδία Εργασίας (American Federation of Labor), η πολύ πιο κλειστή και συντηρητική οργάνωση που θα κυριαρχούσε στο εργατικό κίνημα μέχρι τη δεκαετία του 1930. Εν τω μεταξύ, θα χρειαζόταν να περάσει καιρός, μέχρι τον νόμο «περί δίκαιων προτύπων εργασίας» (Fair Labor Standards Act) του 1938 για να κατοχυρωθεί τελικά η οκτάωρη ημέρα σε ομοσπονδιακό νόμο.
Η 1η Μάη θα ζούσε, κυρίως στο εξωτερικό. Την 20η Ιούλη του 1889, ο Γάλλος συνδικαλιστής Raymond Lavigne πρότεινε στη Δεύτερη Διεθνή – τον παγκόσμιο και διεθνιστικό συνασπισμό των σοσιαλιστικών εργατικών κομμάτων – να τιμηθεί διεθνώς η 1η Μάη τον επόμενο χρόνο, για να τιμήσουν τους μάρτυρες της Haymarket και να απαιτήσουν το οκτάωρο. Τον επόμενο χρόνο η Διεθνής υιοθέτησε την ημέρα ως διεθνή αργία των εργαζομένων. Σε χώρες με ισχυρές σοσιαλιστικές και κομμουνιστικές παραδόσεις, η 1η Μάη έγινε η κύρια ημέρα για τον εορτασμό της εργασίας, των εργαζομένων και των οργανώσεών τους, με άμεση και ρητή αναφορά στους μάρτυρες του Haymarket. Η Πρωτομαγιά παραμένει επίσημη αργία σε πάρα πολλές χώρες.
.
