Μεζεδάκια από το Μετρό της Θεσσαλονίκης | του Νίκου Σαραντάκου
Που βέβαια τα ονομάζω έτσι εμπνεόμενος από τη συνέντευξη του υπουργού Νότη Μηταράκη στο BBC, στην οποία ισχυρίστηκε ότι το Μετρό της Θεσσαλονίκης λειτουργεί, κάτι εντελώς αναληθές. Οι ξένοι που τον άκουσαν θα τον πίστεψαν, εκτός αν ζουν στην Ελλάδα. Οι Έλληνες δεν ακούνε BBC, σωστά;
Αλλά στην εποχή μας υπάρχουν και τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, οπότε προκλήθηκε σάλος κι έτσι έσπευσε ο κ. υπουργός να ανασκευάσει.
Είναι όμως έτσι; Είπε τάχα ο υπουργός ότι το έργο «έχει πλέον προχωρήσει ουσιαστικά»;
Αν δείτε το βίντεο της συνέντευξης (στο 3.40) θα ακούσετε ότι ο κ. υπουργός λέει the new subway in Thessaloniki is up and running.
Αυτό μία μόνο σημασία έχει: ότι ο νέος υπόγειος σιδηρόδρομος στη Θεσσαλονίκη έχει αρχίσει να λειτουργεί.
Ήταν γλωσσικό λάθος; Δύσκολο να το πιστέψουμε διότι ο υπουργός μιλάει καλούτσικα αγγλικά και πήγε προετοιμασμένος στη συνέντευξη. Οπότε, μάλλον εσκεμμένα διάλεξε την έκφραση αυτή ώστε οι κουτόφραγκοι να πιστέψουν πως υπάρχει σε λειτουργία μετρό στη Θεσσαλονίκη.
* Το γεγονός προκάλεσε θυμηδία στα σόσιαλ, αλλά δεν ήταν το μοναδικό. Είχαμε και τη γκάφα του υπαλλήλου της ΓΣΕΕ, που τηλεφώνησε στη Τζόρτζια Αργυρού, τη σύντροφο του αείμνηστου Μανώλη Γλέζου, για να καλέσει τον Γλέζο στην τελετή έναρξης του συνεδρίου της ΓΣΕΕ! (Η ΓΣΕΕ στη συνέχεια δικαιολογήθηκε ότι έγινε λάθος και ότι σκόπευαν να καλέσουν έναν Μανώλη Γλέζο… που είναι αναπληρωτής γραμματέας της Τ.Ο. Κηφισιάς του ΠΑΣΟΚ (άραγε κάλεσαν όλους τους γραμματείς και αναπληρωτές των ΤΟ του ΠΑΣΟΚ;)
* Παρεμπιπτόντως, το συνέδριο της ΓΣΕΕ γίνεται στο Καβούρι. Άκουσα χτες τον Κυρίτση και τον Τσέκερη στο Κόκκινο να λένε για τους ηρωικούς αγώνες των μεταλλωρύχων του Καβουριού στις αρχές του 20ού αιώνα και για το Εργατικό Κέντρο Καβουρίου που ήταν ιδρυτικό μέλος της ΓΣΕΕ (πλάκα έκαναν, βέβαια).
* Μου στέλνει φίλος την οθονιά από το Βήμα και παραπονιέται για τις σορούς του σωρού.
Βέβαια, αν το καλοσκεφτούμε, δεν είναι μόνο το ορθογραφικό λάθος που κάνει σωρούς τις σορούς (πάλι καλά που διατηρείται το γένος). Με την παλιά, την παραδοσιακή σημασία της λέξης, ασφαλώς δεν ταυτοποιήθηκαν «σοροί» αλλά πτώματα -από τότε όμως που βγήκε φετφάς να αποφεύγεται ο μακάβριος όρος «πτώματα» άρχισαν να σωριάζονται σοροί.
* Θα μου πείτε, αυτό βρήκες να προσέξεις από τα ρεπορτάζ για το φρικτό δυστύχημα; Σήμερα, αυτά συζητάμε, γλωσσικά στραβά κι ανάποδα, παρωνυχίδες ασφαλώς.
Δείτε, ας πούμε τι μου έστειλαν δύο φίλοι, ο ένας γλωσσολόγος, από τα ρεπορτάζ με τους διαλόγους του μηχανοδηγού και του μοιραίου σταθμάρχη.
Τι λέτε ότι τους τράβηξε την προσοχή σε αυτόν τον διάλογο;
Η ορθογραφία της λέξης «οπισθοπορ*α».
Πώς γράφεται; Οπισθοπορεία ή οπισθοπορία;
Ο ένας θα πει, με ει όπως η πορεία. Ο άλλος, με ί, όπως η πρωτοπορία, η αεροπορία κτλ. Θα ανατρέξουμε στο λεξικό, αλλά ούτε το ΛΚΝ ούτε ο Μπαμπινιώτης έχουν τον όρο.
Το θέμα το είχαμε συζητήσει πριν από έξι χρόνια, σε ειδικό άρθρο για το «φριχτό δίλημμα, εία ή ία«. Τότε είχα γράψει:
Ή να περιμένουμε να βγει ονλάιν και το Χρηστικό, διότι αυτό έχει την προπορεία και την οπισθοπορεία (και τις γράφει έτσι, με ΕΙ) που τα προηγούμενα λεξικά δεν τις είχαν. Η οπισθοπορεία είναι λέξη που χρησιμοποιείται και τη δημόσια διοίκηση π.χ. στις δοκιμασίες για την άδεια οδήγησης και παλιότερα την είχα βρει γραμμένη και με ι. Πιο λογικό φαίνεται όμως να γράφεται με ει, όπως άλλωστε και η μοτοπορεία, νεολογισμος για διαδηλώσεις διαμαρτυρίας που γίνονται με μοτοσικλέτες.
* Κι ένα αστείο λαθάκι στα αγγλικά, από κάποια ταινία:
Κι έτσι ο Σέρλοκ Χολμς έγινε Σέρλοκ Τρύπας. (Υπάρχει κι ένα γουστόζικο τυπογραφικό σε τίτλο άρθρου για τη Τζούλια Ρόμπερτς σε μεγάλη εφημερίδα, που έλεγε ότι my roles are getting better with age ή κάτι τέτοιο, αλλά δεν λέω περισσότερα διότι μας διαβάζει η μαμά μου).
* Μου στέλνει φίλος, που παρακολουθεί τα στρατιωτικά, το εξής απόσπασμα από άρθρο για κοινά ελληνογαλλικά γυμνάσια:
Στο πλαίσιο της άσκησης, τρία μεταγωγικά αεροσκάφη A400M της Γαλλικής Πολεμικής Αεροπορίας (σ.σ. αναφέρεται ως Αεροπορικής και Διαστημικής Δύναμης) έριξαν 700 Γάλλους στρατιώτες από το 8ο Σύνταγμα Αλεξιπτωτιστών Πεζικού Πεζοναυτών και μια συνδεδεμένη εταιρεία από το 17 Σύνταγμα Αλεξιπτωτιστών Μηχανικών πάνω από ένα αεροδρόμιο στο Castres. Άλλα τρία αεροσκάφη έριξαν εξοπλισμό και προμήθειες 48 ωρών για τη δύναμη να ασφαλίσει και να κρατήσει την περιοχή.
Τι δουλειά έχει η εταιρεία στα στρατιωτικά γυμνάσια; Τόσο πολύ προχώρησε το επιχειρείν;
Βασικά, στα γαλλικά compagnie είναι και η εταιρεία, είναι όμως και ο λόχος, που ταιριάζει πολύ περισσότερο στα συμφραζόμενα. Πάλι καλά, βέβαια, που δεν είπαν για «συνδεδεμένη κομπανία» (μετά την Οπισθοδρομική).
* Κι ένα λαθάκι σε αγγλικό κείμενο συσκευασίας, που μου στέλνει φίλος.
Resuable, μου λέει, δηλαδή σηκώνει μηνύσεις κατ’ εξακολούθηση;
Φαίνεται, του λέω, ότι το αδίκημα είναι διαρκές.
(Reusable έπρεπε να γράφει).
* Φίλος που παρακολουθεί τα αθλητικά, μου γράφει για τον τίτλο:
Οι Ελληνίδες ξιφομάχοι αγγίζουν την κορυφή
Και μου λέει «Κάπως περίεργα μου ακούγεται. Ας έβαζαν ‘οι Ελληνίδες αθλήτριες της ξιφομαχίας’».
Σωστά του ακούγεται «κάπως περίεργο» διότι έχουμε έναν έμφυλο τύπο πλάι σ’ έναν επίκοινο, που τυπικά μπορεί να σημαίνει και θηλυκό (όπως εδώ) αλλά που, εκ κατασκευής, θυμίζει αρσενικό.
Και θυμήθηκα ένα παλιό περιστατικό, κάποτε που είχαν προκριθεί τρεις Ελληνίδες αθλήτριες της δισκοβολιας στον τελικό ενός παγκόσμιου πρωταθλήματος (η μία ήταν η Τασούλα Κελεσίδου, η δεύτερη η Βόγγολη, την τρίτη την έχω ξεχάσει) η Ελευθεροτυπία είχε τίτλο «Στον τελικό οι τρεις δισκοβόλες»., Και καλά έκανε.
* Κι άλλο λαθάκι, στο κείμενο της επιστολής του πρωθυπουργού προς τον Ντογιάκο. Βέβαια, το μεγαλύτερο λάθος της επιστολής αυτής είναι στο περιεχόμενο, αλλά υπήρχε, τουλάχιστον στο κείμενο που δημοσίευσαν πολλά μέσα (παράδειγμα), κι ένα τυπογραφικό λάθος.
Στις εισαγγελικές αρχές, βεβαίως, και όχι στις αγγελικές αρχές! Λέτε να ταυτίζονται αυτά τα δύο;
Παρεμπιπτόντως, ο Παπουλάκος, που είχε ξεσηκώσει τον λαό της Πελοποννήσου τον 19ο αιώνα, είχε μαζί του, λένε, και χρησιμοποιούσε στα κηρύγματά του, μιαν Αγία Γραφή που είχε τυπογραφικό λάθος κι αντί «αγγελικαί δυνάμεις…» έγραφε «αγγλικαί δυνάμεις».
* Κακομεταφρασμένο άρθρο στο Χάφιποστ, για τους Μινωίτες και τους αστερισμούς που χρησιμοποιούσαν για να προσανατολίζονται.
Ανάμεσα στ’ άλλα, η Πελουσία είναι το Πηλούσιο και η Spica, έτσι αμετάφραστο, είναι ο Στάχυς, ο αστέρας α στον αστερισμό της Παρθένου. Αν ψάξετε, μάλλον θα βρείτε κι άλλα.
* Μια γλωσσική παρωνυχίδα από το τελευταίο, τεθλιμμένο, υπουργικό συμβούλιο.
Στην εισαγωγική τοποθέτηση του Κυρ. Μητσοτάκη στο υπουργικό συμβούλιο, πρόσεξα ένα λαθάκι, που το θεωρώ δικαιολογημένο κατά μεγάλο μέρος, εστω κι αν δεν συμφωνούν όλοι μαζί μου.
Στο 6.31 του βίντεο ο Κ. Μητσοτάκης λέει: «Έχω ζητήσει από τον Υπουργό Επικρατείας και εκτελΩΝ χρέη υπουργ’Ο Υποδομών και Μεταφορών…»
Αλλά το «εκτελών» κλίνεται: και εκτελούντα χρέη υπουργού….
Η ακλισιά του «εκτελών», όπως και του «διευθύνων συμβούλου» ή της «βασιλομήτωρ» εξηγείται. Είναι τύπος που δεν συμμορφώνεται με το τυπικό της νέας ελληνικής, άρα μένει άκλιτος, όπως μένει άκλιτο πχ το μοντάζ ή το τρόλεϊ.
Αλλά αφού κάποιοι πριν από δυο μήνες χλεύαζαν όσους άφηναν άκλιτη τη «βασιλομήτωρ» και τον «εκλιπών», ας χλευάσουν και τώρα. Εγώ δικαιολογούσα και τους μεν και τον δε.
* Μου γράφει φίλος:
Στη νεκρολογία αυτή της Καθημερινής (τουλάχιστον στη διαδικτυακή της έκδοση), με ξένισε το «η πενταπλάσια επέμβαση bypass» (που βλέπω στο ΛΚΝ ότι γράφεται μια χαρά και μπαϊπάς). Αν δεν κάνω λάθος, λέμε τριπλό, τετραπλό κ.ο.κ.
Δίκιο έχει ο φίλος, νομίζω.
* Και κλείνω με ένα μεζεδάκι σχεδόν κυριολεκτικό. Μια λαχταριστή… βουτιά ρεβιθιού!
Στη συσκευασία της κονσέρβας, το Chickpea dip (Hummus) αποδίδεται στα ελληνικά:
Ρεβίθι βουτιά
Αφού λέει dip, είναι ντιπ καταντίπ βουτιά!
Πληροφορίες μου λένε ότι όλη τη Σαρακοστή στο κυλικείο των σταθμών του μετρό της Θεσσαλονίκης θα προσφέρονται νοστιμότατα καναπεδάκια με ρεβίθι βουτιά.
Σπεύσατε!
11/03/2023
Νίκος Σαραντάκος
https://sarantakos.wordpress.com/
Ο Νίκος Σαραντάκος γεννήθηκε στο Παλαιό Φάληρο το 1959. Σπούδασε χημικός μηχανικός και αγγλική φιλολογία. Έχει εκδώσει δύο συλλογές διηγημάτων και άλλα βιβλία. Δουλεύει μεταφραστής στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και μοιράζει το χρόνο του ανάμεσα σε Λουξεμβούργο και Ελλάδα. Ενδιαφέρεται για τη φρασεολογία, την ετυμολογία και τη λεξικογραφία καθώς και για την ιστορία της ελληνικής λογοτεχνίας. Συνεργάζεται με εφημερίδες και περιοδικά. Δημοσιεύει τα κείμενά του, γλωσσικά και άλλα, στο ιστολόγιό του sarantakos.wordpress.com/ και στο sarantakos.com. Σε μια άλλη ενσάρκωση, γράφει στα αγγλικά και στα γαλλικά για το μπριτζ (το παιχνίδι).
Τα βιβλία του:
«Για μια πορεία», διηγήματα (1984, β’ έκδ. 1988) εκδ. Σύγχρονη Εποχή
«Μετά την αποψίλωση», διηγήματα (1987, β’ έκδ. 1989) εκδ. Σύγχρονη Εποχή
«Μότσαρτ-Αλληλογραφία» (1991, β’ έκδ. 2001) εκδ. Ερατώ
«Το αλφαβητάρι των ιδιωματικών εκφράσεων» (1997) εκδ. Δίαυλος
«Γλώσσα μετ’ εμποδίων» (2007) εκδ. του Εικοστού Πρώτου
«Οι λέξεις έχουν τη δική τους ιστορία» (2009) εκδ. του Εικοστού Πρώτου
«Λέξεις που χάνονται» (2011) εκδ. Το Βήμα
«Λόγια του αέρα» (2013) εκδ. εκδ. του Εικοστού Πρώτου
«Οπωροφόρες λέξεις» (2013) εκδ. Κλειδάριθμος
«Η γλώσσα έχει κέφια» (2018) εκδ. του Εικοστού Πρώτου
«Μύθοι και πλάνες για την ελληνική γλώσσα» (2019) εκδ. ΕΑΠ
«Το ζορμπαλίκι των ραγιάδων» (2020) εκδ. Του Εικοστού Πρώτου
Έχει κάνει την επιμέλεια στην έκδοση των βιβλίων:
«Συμποσιακά», του Κώστα Βάρναλη,
«Αττικά: 400 χρονογραφήματα (1939-1958) για την Αθήνα και την Αττική», του Κώστα Βάρναλη,
«Τα δεκατρία ντόμινα και άλλες ιστορίες», του Ναπολέοντα Λαπαθιώτη,
«Τι είδα εις την Ρωσσίαν των Σοβιέτ», του Κώστα Βάρναλη,
«Ο μυστηριώδης φίλος και άλλες ιστορίες», του Ναπολέοντα Λαπαθιώτη,
«Γράμματα από το Παρίσι», του Κώστα Βάρναλη,
«Τα μαραμένα μάτια και άλλες ιστορίες», του Ναπολέοντα Λαπαθιώτη,
«Κάπου περνούσε μια φωνή», του Ναπολέοντα Λαπαθιώτη,
«Η νοσταλγία του Γιάννη», του Αλέξανδρου Παπαδιαμάντη,
«Famous Bridge Records», του David Bird,
«Bridge Hands to Make You Laugh…and Cry», του David Bird.
