Πατερικά μεζεδάκια | του Νίκου Σαραντάκου
Που βέβαια τα λέω έτσι επειδή τις προηγούμενες μέρες, πράγμα ασυνήθιστο, κυριάρχησε στη συζήτηση που έγινε στα σόσιαλ ένα θέμα, ας πούμε, γραμματικής. Το θέμα αυτό ήρθε στην επικαιρότητα όχι για καλό, με αφορμή τις καταγγελίες για την κιβωτό του κόσμου και τη διαχείριση του πάτερ Αντώνιου, οπότε βγήκαν στα κεραμίδια οι λαθοθήρες να μας πουν ότι είναι λάθος να αφήνουμε άκλιτο το «πάτερ» και πρέπει να λέμε «ο πατήρ Αντώνιος». Δεν θα ορίσουν τη γλώσσα οι ανελλήνιστοι, απεφάνθη σε τουίτ ο Θάνος Τζήμερος.
Τα έχουμε βεβαίως γράψει εδώ και πολλά χρόνια στο ιστολόγιο, ότι το προτακτικό «πάτερ» ακολουθούμενο από όνομα ιερωμένου δεν είναι λάθος, αντίθετα είναι αυτό που συνιστά η γραμματική του Τριανταφυλλίδη: ο πάτερ Αντώνιος, του πάτερ Ευφρονίου, τον πάτερ Νικόδημο. Για να ξέρετε, λοιπόν, ο Μανόλης Τριανταφυλλίδης που λέει στη Γραμματική του ότι το «πάτερ» είναι άκλιτο προτακτικό είναι ανελλήνιστος, το ίδιο και ο Παπαδιαμάντης ή ο Κόντογλου που μόνο αυτόν τον τύπο χρησιμοποιούσαν, ενώ ο Τζήμερος είναι ο κολοφώνας της ελληνομάθειας.
Κι έτσι, αναπόφευκτα θα έλεγα, πολλοί τρομοκρατημένοι άρχισαν να λένε «ο πατήρ Αντώνιος» αλλά και βεβαίως «του πατήρ Αντωνίου», «τον πατήρ Αντώνιο». Τέλος πάντων, το ιστολόγιο επιμένει στον πάτερ Αντώνιο, αλλά δεν θα ασχοληθεί, τουλάχιστον σήμερα, με την ουσία της υπόθεσης.
Θα μπορούσα τα σημερινά μεζεδάκια να τα τιτλοφορήσω και «πρεσβυτερικά», αφού έγινε της μόδας και η λέξη «πρεσβυτέρα», αλλά έναν τίτλο έχω.
Και για να κλείσω την εισαγωγή, γιορτάζουν σήμερα ο Στέλιος και η Στέλλα οπότε τους αφιερώνω και το σχετικό άρθρο του ιστολογίου. Χρόνια τους πολλά!
Και ξεκινάμε τα καθαυτό μεζεδάκια μας με ένα πολύ περίεργο άρθρο που δημοσιεύτηκε τις προάλλες στο in.gr.
Δίνω οθονιά, επειδή στο μεταξύ το κατέβασαν, αν και υπάρχει απόηχος σε διάφορους ιστότοπους που το αναδημοσίευσαν (παράδειγμα). Το άρθρο ξεκινάει λέγοντας για τον Πασχάλη Τερζή και τον «άγνωστο» γιο του, στη συνέχεια όμως θεωρεί αναγκαίο να δώσει βιογραφικά στοιχεία για τον Πασχάλη Τερζή και εκεί τα μπερδεύει και δίνει τα στοιχεία του Πασχάλη Αρβανιτίδη (των Ολύμπιανς)!
Όλα τα βιογραφικά στοιχεία (γεννήθηκε στη Δράμα το 1946 κτλ.) αφορούν τον άλλο Πασχάλη, τον Αρβανιτίδη -ο Τερζής γεννήθηκε το 1949 στη Θεσσαλονίκη και το πραγματικό του όνομα είναι Τερζής.
Το πιο ωραίο ήταν ο τίτλος που εμπνεύστηκε ο φίλος μας ο Δύτης για να παρουσιάσει αυτό το επικό μπέρδεμα στο Τουίτερ, παντρεύοντας μεγάλες επιτυχίες των δυο Πασχάληδων:
Είχε παλιόκαιρο όταν πηγαίναμε μαζί σχολείο
Έξοχο!
* Σε μια μάλλον παράξενη επιστολή που έστειλε διευθυντής ιδιωτικού σχολείου στους γονείς των μαθητών του με την ευκαιρία της επετείου του Πολυτεχνείου, αναπτύσσονται διάφορα ερωτήματα για το νόημα του Πολυτεχνείου, με διάθεση μάλλον αποδομητική.
Στη συνέχεια της επιστολής, ο κ. διευθυντής επεκτείνει τον προβληματισμό του στη σφαγή της Τριπολιτσάς και καταλήγει:
Προφανώς τα βασανιστικά ερωτήματα παρά την ύπαρξη πολλών νέων ιστορικών στοιχείων παραμένουν, διότι τα τραύματα για διάφορους λόγους δεν επουλώνονται. Και όσο δεν συζητούνται για να αρχίσει η επούλωσή τους, τόσο πυοραγούν!
Είπαμε, σήμερα δεν συζητάω την ουσία, όσο τις γλωσσικές πτυχές. Οπότε έχω να παρατηρήσω ότι τα τραύματα μπορεί να αιμορραγούν, μπορεί και να πυορροούν, αλλά δεν πυοραγούν (ή πυορραγούν). (Για να είμαι δίκαιος, το «πυορραγεί» βγάζει μερικές γκουγκλιές, αλλά πολύ λίγες).
* Η ΟΠΠΕ (ως γνωστόν πρόκειται για την Ομάδα Παρακολούθησης Πρωτοσέλιδων Εστίας) επισήμανε το εξής απόσπασμα σε πρόσφατο άρθρο της εφημερίδας:
Η αστική της τάξη δε είναι επίπλαστος (fake) αλλά πατά πολύ γερά στα πόδια της…..
Είναι ή όχι «επίπλαστος» η αστική της τάξη;
Από τα συμφραζόμενα βγαίνει καθαρά ότι δεν είναι. Οπότε το «δε» που βλέπουμε είναι το αρνητικό μόριο και όχι ο εναντιωματικός σύνδεσμος. Αλλά τότε γιατί δεν έγραφε «δεν είναι»; Εδώ το τελικό νι δεν είναι ούτε προαιρετικό, ούτε συνιστώμενο αλλά εντελώς υποχρεωτικό.
Οι περισπωμένες και οι δασείες τη μάραναν την Εστία και το ωμέγα στο «σημαντικότερο»!
* Φίλος στέλνει τρεις φωτογραφίες από τις εγκαταστάσεις αθλητικού συλλόγου. Βάζω τη μία, που έχει και το ενδιαφέρον, οι άλλες δύο λένε «Αποδυτήρια αθλητών» και «Αποδυτήρια αθλητριών».
Ο προπονητής, μου λέει, είναι ένας, αλλά ταιριάζει ο ενικός στη λέξη «αποδυτήρια»;
Η αυθόρμητη απάντησή μου είναι πως όχι, χρειάζεται πληθυντικό, ότι δεν έχει ενικό τύπο. Βλέπω όμως ότι, τόσο το λεξικό Μπαμπινιώτη όσο και το ΛΚΝ έχουν λήμμα «αποδυτήριο» και σημειώνουν «συνήθ. πληθ.».
Κι έτσι στέκομαι διορθωμένος και δεν θα προσθέσω «το αποδυτήριο» πλάι στο συμπράγκαλο, στο διόδιο και στο εγκαίνιο σ’ εκείνο το άρθρο μας με το επεισόδιο στο Άνω Λιόσι.
Κι ας μείνει ο προπονητής του συλλόγου στο ιδιαίτερο, ενικό και μοναδικό αποδυτήριό του.
* Σαρδάμ του Αλέξη Τσίπρα που σχολιάστηκε πολύ στα σόσιαλ.
Μιλώντας στην Πέλλα για τα προβλήματα των αγροτών, αναφέρθηκε στους «παγετώνες που καταστρέφουν την παραγωγή (το βίντεο).
Φυσικά, την παραγωγή την καταστρέφει ο παγετός, οι παγετοί αν θέλετε, όχι οι παγετώνες, που η εποχή τους έχει περάσει -και μάλιστα τώρα με την κλιματική αλλαγή ακόμα και οι παγετώνες στις ψηλές οροσειρές κινδυνεύουν να λιώσουν.
* Και από τους παγετούς, περνάμε σε ένα μεταφραστικό μετεωρολογικό.
Στο υπόμνημα ενός μετεωρολογικού χάρτη βλέπουμε ότι ο Υετός (όχι παίζουμε!) έχει τις διαβαθμίσεις:
Ψιλοβρέχει – Φως – Μέτρια – Βαριά
Στα αγγλικά ήταν Precipitation: Drizzle – Light – Moderate – Heavy, αν θυμάμαι καλά.
Kι έτσι, η ελαφριά βροχόπτωση έγινε φως!
Βέβαια, το θέμα είναι ότι το να υπάρχει διάκριση ανάμεσα σε drizzle και light rain είναι λογικό για βορειότερες χώρες, ενώ εμείς πιο δύσκολα τα ξεχωριζουμε.
Αλλά κι αυτοί οι αγγλοσάξονες, να έχουν μία λέξη για πολλές έννοιες και να μπερδεύουν τα φτωχά μεταφραστήρια!
* Μου γράφει φίλος:
«Που λες, αυτά δεν αντέχονται», είπε η κύρια παρουσιάστρια του πρωινού στο MEGA, συζητώντας, τι άλλο, τα παθήματα του πατέρα Αντώνιου. «Δεν αντέχονται, αυτά είναι εκδούλευση» (!)
Και σχολιάζει ο φίλος:
Δουλεία, ήθελε να πει; Υποδούλωση; Ούτε αυτά τα ξέρει, ούτε τη δική της εθελοδουλία μπορεί να συλλάβει!
* Και ένα φοβερό μεταφραστικό μαργαριτάρι, και μάλιστα από βιβλίο (όπου, υποτίθεται, προσέχει κανείς πολύ περισσότερο, υπάρχει επιμελητής κτλ.)
Λοιπόν, στο βιβλίο «Παγκόσμια κληρονομιά Unesco, Αρχαιολογικοί τόποι», εκδ Δομική, απ’ όπου προέρχεται η φωτογραφία που βλέπετε, διαβάζουμε για τη δίκη του φιλόσοφου Απουλίου, ο οποίος ήταν, λέει, συγγραφέας των «Χρυσών Οπισθίων»!
Ότι ο φιλόσοφος λεγόταν Απουλήιος και όχι Απούλιος είναι το μικρότερο κακό. Αλλά τα Χρυσά οπίσθια είναι ασυγχώρητο μαργαριτάρι.
Διότι βέβαια πρόκειται για τον Χρυσό γάιδαρο, όπως έγινε γνωστό το περίφημο βιβλίο του Απουλήιου (ο ίδιος το τιτλοφόρησε Μεταμορφώσεις, αργότερα ο Αυγουστίνος έδωσε τον τίτλο Αsinus aureus).
Και βέβαια, στα αγγλικά ο τίτλος είναι The Golden Ass, μια λέξη που κι άλλες φορές έχει δώσει αφορμή για ξεκαρδιστικά μεταφραστικά μπερδέματα. Όμως, συνήθως μηχανάκια μπερδεύονται με τις σημασίες του ass, όχι άνθρωποι, και μάλιστα όχι σε βιβλίο.
Το περίεργο είναι ότι ο φίλος που αλίευσε το μαργαριτάρι λέει πως η μετάφραση γενικά δεν είναι κακή -δεν την έχω δει και δυσκολεύομαι να το πιστέψω, αλλά δεν μπορώ να το αποκλείσω.
Μα κι αυτός ο ευλογημένος, το θεωρεί πια τόσο πιθανό να υπήρξε μυθιστόρημα με τίτλο Χρυσός κώλος; Τόσο μεγάλη αδιαφορία και άγνοια κινδύνου πια;
* Η Σαρλίζ Θερόν έκανε κάποιες πολύ περίεργες δηλώσεις για τη γλώσσα Αφρικάανς, ότι τη μιλάνε μόνο 44 (!) άτομα, δηλώσεις που φυσικά προκάλεσαν πολλές αντιδράσεις στη Νότια Αφρική.
Φίλη μού στέλνει σχετικό άρθρο, στο οποίο επισημαίνει το εξής απόσπασμα:
Επιπλέον, τα Afrikaans διατηρούν το επίσημο καθεστώς τους από το Συντάγματο και χρησιμοποιούνται σε πολλές διακυβερνητικές επικοινωνίες και ως μέσο διδασκαλίας σε σχολεία της Νότιας Αφρικής.
Από το Συντάγματο; Όπως λένε στα δήθεν βλάμικα «το προσώπατο»; Ακατανόητη επιλογή.
Ωστόσο, εγώ πρόσεξα κάτι ακόμα στο ίδιο κείμενο, αμέσως πιο πριν:
Τα σχόλια της κας Θερόν όχι μόνο είναι απαξιωτικά αλλά και ανησυχητικά, καθώς είναι ανακριβή και παραπλανητικά. Διαιωνίζουν την επίμονη λανθασμένη αντίληψη ότι τα Afrikaans μιλούνται μόνο από λευκούς Νοτιοαφρικανούς «βόρους», κάτι που δεν θα μπορούσε να απέχει περισσότερο από την αλήθεια, καθώς το 60% των ανθρώπων που μιλούν τη γλώσσα είναι μαύροι.
Βόρους; Φυσικά το πρωτότυπο έλεγε Boers, Μπόερς δηλαδή. Τα μηχανάκια κάνουν τέτοιες πατέντες, όταν δεν ξέρουν μια λέξη να προσπαθούν να τη μεταφράσουν παρ’ όλ’ αυτά. Και κάποια άλλα λάθη στο πολύ άσχημα μεταφρασμένο κείμενο επίσης φαίνονται να προέρχονται από μηχανάκι.
Αλλά το «Συντάγματο»; Αυτό μου φαίνεται ανθρώπινο, αν και ποτέ δεν ξέρει κανείς.
* Σε άρθρο στη Lifo διαβάζουμε για μια δημοπρασία σκελετού δεινοσαύρου, που τελικά ακυρώθηκε επειδή αμφιαβητήθηκε η γνησιότητα των οστών:
Ο Shen εντοπίστηκε σε ανασκαφές στη Μοντάνα. Έχει ύψος 4,6 μέτρα και μήκος 12 μέτρα και εκτιμάται ότι ήταν ένας ενήλικος αρσενικός δεινόσαυρος που έζησε περίπου 67 εκατομμύρια χρόνια.
Τόσο πολύ ζούσαν οι δεινόσαυροι;
Μάλλον λείπει ένα «πριν από» μετά το «έζησε»!
* Φίλος πήρε μέιλ από το Google Play, που ξεκινάει ως εξής:
Στις 21 Δεκεμβρίου 2022, πραγματοποιήσαμε ορισμένες αλλαγές στους Όρους Παροχής Υπηρεσιών του Google Play. Αυτές οι αλλαγές θα σας διευκολύνουν να κατανοήσετε τι να περιμένετε από το Google Play καθώς χρησιμοποιείτε τις υπηρεσίες μας.
Ο φίλος αναρωτιέται αν στη Google έχουν εφεύρει, επιτέλους τη χρονομηχανή και, αν και, για ποιο λόγο δεν το λένε ευθέως.
* Και κλείνω με ένα πολύ αστείο από υποτίτλους.
Ο αγγλικός υπότιτλος ήταν
They decided to rob a convenience store
Kαι ο ελληνικός υπότιτλος, όπως βλέπετε, έγινε:
Αποφάσισαν να ληστέψουν το μαγαζί που τους βόλεψε.
Φυσικά, άλλο είναι το convenient store, ένα βολικό μαγαζί, εν προκειμένω βολικό για να το ληστέψεις, κι άλλο το convenience store, που είναι καθιερωμένος όρος για τα μίνι μάρκετ, παντοπωλεία κτλ. στις αμερικανικές πόλεις.
Ένα μίνι μάρκετ, θα το απέδιδα.
Παρεμπιπτόντως, κοίταξα το λεξικό της Ματζέντας, και εκεί βρίσκω την απόδοση «κατάστημα εξυπηρετικού ωραρίου». Δεν ξέρω αν είναι εύστοχη. Παρόλο που πολλά μαγαζάκια της γωνίας έχουν μεγαλύτερο ωράριο από τα συνήθη εμπορικά καταστήματα, κάποια μάλιστα μένουν και συνεχώς ανοιχτά, δεν νομίζω πως το convenience αναφέρεται μόνο στο ωράριο λειτουργίας.
Και, όπως είπαμε, χρόνια πολλά στη Στέλλα και τον Στέλιο!
26/11/2022
Νίκος Σαραντάκος
https://sarantakos.wordpress.com/
Ο Νίκος Σαραντάκος γεννήθηκε στο Παλαιό Φάληρο το 1959. Σπούδασε χημικός μηχανικός και αγγλική φιλολογία. Έχει εκδώσει δύο συλλογές διηγημάτων και άλλα βιβλία. Δουλεύει μεταφραστής στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και μοιράζει το χρόνο του ανάμεσα σε Λουξεμβούργο και Ελλάδα. Ενδιαφέρεται για τη φρασεολογία, την ετυμολογία και τη λεξικογραφία καθώς και για την ιστορία της ελληνικής λογοτεχνίας. Συνεργάζεται με εφημερίδες και περιοδικά. Δημοσιεύει τα κείμενά του, γλωσσικά και άλλα, στο ιστολόγιό του sarantakos.wordpress.com/ και στο sarantakos.com. Σε μια άλλη ενσάρκωση, γράφει στα αγγλικά και στα γαλλικά για το μπριτζ (το παιχνίδι).
Τα βιβλία του:
«Για μια πορεία», διηγήματα (1984, β’ έκδ. 1988) εκδ. Σύγχρονη Εποχή
«Μετά την αποψίλωση», διηγήματα (1987, β’ έκδ. 1989) εκδ. Σύγχρονη Εποχή
«Μότσαρτ-Αλληλογραφία» (1991, β’ έκδ. 2001) εκδ. Ερατώ
«Το αλφαβητάρι των ιδιωματικών εκφράσεων» (1997) εκδ. Δίαυλος
«Γλώσσα μετ’ εμποδίων» (2007) εκδ. του Εικοστού Πρώτου
«Οι λέξεις έχουν τη δική τους ιστορία» (2009) εκδ. του Εικοστού Πρώτου
«Λέξεις που χάνονται» (2011) εκδ. Το Βήμα
«Λόγια του αέρα» (2013) εκδ. εκδ. του Εικοστού Πρώτου
«Οπωροφόρες λέξεις» (2013) εκδ. Κλειδάριθμος
«Η γλώσσα έχει κέφια» (2018) εκδ. του Εικοστού Πρώτου
«Μύθοι και πλάνες για την ελληνική γλώσσα» (2019) εκδ. ΕΑΠ
«Το ζορμπαλίκι των ραγιάδων» (2020) εκδ. Του Εικοστού Πρώτου
Έχει κάνει την επιμέλεια στην έκδοση των βιβλίων:
«Συμποσιακά», του Κώστα Βάρναλη,
«Αττικά: 400 χρονογραφήματα (1939-1958) για την Αθήνα και την Αττική», του Κώστα Βάρναλη,
«Τα δεκατρία ντόμινα και άλλες ιστορίες», του Ναπολέοντα Λαπαθιώτη,
«Τι είδα εις την Ρωσσίαν των Σοβιέτ», του Κώστα Βάρναλη,
«Ο μυστηριώδης φίλος και άλλες ιστορίες», του Ναπολέοντα Λαπαθιώτη,
«Γράμματα από το Παρίσι», του Κώστα Βάρναλη,
«Τα μαραμένα μάτια και άλλες ιστορίες», του Ναπολέοντα Λαπαθιώτη,
«Κάπου περνούσε μια φωνή», του Ναπολέοντα Λαπαθιώτη,
«Η νοσταλγία του Γιάννη», του Αλέξανδρου Παπαδιαμάντη,
«Famous Bridge Records», του David Bird,
«Bridge Hands to Make You Laugh…and Cry», του David Bird.
