Χρόνος ανάγνωσης περίπου:9 λεπτά

Μεζεδάκια των Νόμπελ | του Νίκου Σαραντάκου

Που βέβαια τα λέω έτσι επειδή τη βδομάδα που μας πέρασε είχαμε τις απονομές των βραβείων Νόμπελ, από το Νόμπελ Ιατρικής τη Δευτέρα έως της Ειρήνης χτες. Αυτό βέβαια δεν σημαίνει ότι τα μεζεδάκια της πιατέλας μας έχουν αναγκαστικά σχέση με τα βραβεία Νόμπελ -τα περισσότερα δεν έχουν, αλλά στο τέλος του άρθρου έχω και κάποια σχετικά με τα Νόμπελ.

Και ξεκινάω με ένα μεζεδάκι από την προηγούμενη εβδομάδα, που είχε παραπέσει και το είδα τώρα, αλλά αξίζει νομίζω.

Σε ρεπορτάζ για το επεισόδιο στη φοιτητική εστία με τη δόκιμη ανθυπαστυνόμο, εμφανίζεται ο περίεργος τύπος «η ανθυπαστυνόμενος».

Ο φίλος που το στέλνει με ρώτησε αν έχω συναντήσει ποτέ αυτή τη μετοχή. Του απάντησα, «Φυσικά όχι. Αφού είναι θηλυκό, το σωστό θα ήταν ‘η ανθυπαστυνόμενη’» (του ρήματος ανθυπαστύνομαι, προφανώς).

Ωστόσο, ο συντάκτης του άρθρου το παράκανε με τη σεμνοτυφία όταν μετέφερε τη φράση του 30χρονου: μη @@@ θα σας γ@@@.

Και τη μεν δεύτερη λέξη, αφού μας δίνει το πρώτο γράμμα, την μαντεύουμε. Αλλά την πρώτη λέξη; Τόσο πια υβριστική ήταν, τόσο άσεμνη, που έπρεπε να τη μασκαρέψει εντελώς; Τι να τους είπε άραγε; Μη χειρότερα; Μη μου άπτου; Μη με λησμόνει;

* Ένα ορθογραφικό λαθάκι που θα έπρεπε να το είχε πιάσει ο κορέκτορας, σε ενδιαφέρον άρθρο για ένα ναυάγιο:

Αν έπιανε κανείς το νήμα της ιστορίας, θα ξεκινούσε από το γεγονός ότι οι μεγάλες απώλειες εμπορικών πλοίων που προκαλούσαν τα γερμανικά υποβρύχια είχαν γύρει

την πλάστιγγα στην μεριά του Άξονα θέτοντας σε κίνδυνο την έκβαση της Μάχης του Ατλαντικού.

Ούτε γύρη, ούτε γύρος. Είχαν γείρει είναι το σωστό.

* Κι ένα διπλό, από μια αυτόματη μετάφραση, από εκείνες που σου εμφανίζει αυτόματα το google όταν κάνεις αναζήτηση.

Αν λοιπόν αναζητήσετε στο google το θεατρικό έργο Crave, παίρνετε τις πληροφορίες που βλέπετε στην εικόνα.

Η μετάφραση βεβαίως είναι πολύ κακή, και όχι μόνο ή όχι κυρίως επειδή βάζει μουστάκια στην πρόωρα χαμένη συγγραφέα, τη Σάρα Κέιν. Πιο αστείο βρίσκω το «συγγραφέας-κατοικία», ενώ και το performed βεβαίως αποδίδεται λάθος, το one-act παραλείφθηκε -κι άλλα θα βρείτε.

Κάθε φορά που βρίσκουμε λάθος σε κείμενο μεταφρασμένο από μηχανάκι, κάποιος θα πει υποτιμητικά «google translate». Κι όμως, το google translate, χωρίς να δίνει τέλεια μετάφραση, τα πάει πολύ καλύτερα.

Μου έδωσε το εξής αποτέλεσμα:

Το Crave είναι ένα μονόπρακτο της Βρετανίδας θεατρικής συγγραφέα Σάρα Κέιν. Παίχτηκε για πρώτη φορά το 1998 από τη θεατρική εταιρεία Paines Plough, με την οποία ο Kane ήταν συγγραφέας για τη χρονιά, στο Traverse Theatre του Εδιμβούργου.

Όχι και άσχημα. Βρήκε το «παίχτηκε», δεν ξέχασε το μονόπρακτο, απέφυγε τον συγγραφέα-κατοικία και, τουλάχιστον την πρώτη φορά, βρήκε το φύλο της Σάρας Κέιν, όχι όμως τη δεύτερη. (Τέτοιες ανακολουθίες θα βρείτε σε μεταφραστικά προγράμματα που δουλεύουν με παράλληλα κείμενα).

* Κι άλλο ένα μαργαριτάρι σχετικό με μετοχή, μετά το «ανθυπαστυνόμενος» που είδαμε πιο πάνω.

Σε είδηση του αστυνομικού δελτίου διαβάζουμε:

«ο 22χρονος στρατιωτικός από κοινού με την 16χρονη ημεδαπή μαθήτρια με την οποία διατηρούσε ερωτικό δεσμό, έφτιαξαν λογαριασμό στο instagram με ψευδή στοιχεία και παριστάμενοι κάποιον άνδρα, συνομιλούσαν με έτερη 16χρονη ημεδαπή, συμμαθήτρια της πρώτης την προηγούμενη Κυριακή 25/09/22.»

Εδώ η μετοχή είναι υπαρκτή βέβαια, αλλά δεν έχει τη θέση της -παριστάνοντας κάποιον άνδρα, ήθελε να πει. Μήπως ο συντάκτης ήθελε να σχηματίσει τον πληθυντικό στην άκλιτη μετοχή «παριστάνοντας»;

* Η φωτογραφία είναι από σημείωμα που κόλλησε διαχειριστής σε πόρτα πολυκατοικίας.

Η αρχή παραπέμπει στα ζοφερά χρόνια της Κατοχής, αφού έτσι ξεκινούσαν οι ανακοινώσεις των κατακτητών, που συνήθως είχαν τραγική κατάληξη.

Ωστόσο, ο διαχειριστής, ενώ παροτρύνει τους άλλους να είναι προσεκτικοί, ο ίδιος δεν συμμορφώνεται με την παραίνεση και γράφει «να είσται» (και «προσεκτικόι»).

* Φίλος του ιστολογίου, που ξέρει λατινικά (εγώ είμαι σκράπας) ψάρεψε ένα λαθάκι στην πρόσφατη ανακοίνωση του ΥΠΕΞ για το τουρκολιβυκό μνημόνιο:

Παράλληλα, η Ελλάδα διατηρεί, όπως ορίζει η Σύμβαση των Ηνωμένων Εθνών για το Δίκαιο της Θάλασσας, δικαίωμα ipso facto et ad initio σε υφαλοκρηπίδα, η οποία, ελλείψει διμερούς συμφωνίας ορίζεται με τη μέση γραμμή.

Δυο λατινικοί όροι ο ένας μετά τον άλλο. Ipso facto θα πει «αυτοδικαίως», αλλά ο δεύτερος όρος έχει ένα λαθάκι. Το σωστό δεν είναι ad initio, είναι ab initio, εξ αρχής. Αυτό το ήξερα κι εγώ, που δεν ξέρω λατινικά, διότι είναι γνωστή φράση.

Ο φίλος που το στέλνει εξηγεί: η προθεση ad συντασσεται με αιτιατικη πτωση και οχι με αφαιρετικη, οπως ειναι το initio. Τωρα θα πει καποιος, Πολλα ζητας απο ενα υπουργειο.

Κι όμως, το ίδιο υπουργείο, παλιότερα, απαντώντας σε κοινοβουλευτική ερώτηση για το ίδιο θέμα, είχε αναφέρει σωστά τους δυο όρους: Το κυριαρχικό δικαίωμα της υφαλοκρηπίδας που συμπίπτει ως έκταση με την ΑΟΖ υπάρχει ούτως ή άλλως ab initio (εξ υπαρχής) και ipso facto (αυτοδικαίως).

Και κάζους μπέλι, που έλεγε εκείνο το Λούκι Λουκ.

* Φίλος που επισκέφτηκε το Ασκληπιείο στην Κω στέλνει τις εξής δύο φωτογραφίες από τον αρχαιολογικό χώρο:

Aριστερά το όνομα Ασκληπιός αποδίδεται Asklepios, δεξιά αποδίδεται Asclepius. Kαι οι δυο αποδόσεις είναι υπαρκτές, αλλά καλό θα ήταν να υπάρχει ομοιομορφία αφού είναι στον ίδιο χώρο, να μη θεωρήσει κανείς ότι πρόκειται για διαφορετικά πρόσωπα.

* Η γενικομανία της εβδομάδας από τη βουλεύτρια Νόνη Δούνια, η οποία, στην ανάρτησή της για την αδιαθεσία που αισθάνθηκε έγραψε «ίσως υπερέβαλα λίγο των δυνάμεών μου». Δεν πάει έτσι, όμως. Το υπερβάλλω δεν συντάσσεται με γενική και δεν ξέρω κι αν ταιριάζει αυτό το ρήμα. Εγώ θα έλεγα «Ίσως υπερεκτίμησα τις δυνάμεις μου». Ή «ξεπέρασα/υπερέβην τα όρια των δυνάμεών μου».

* Το προηγούμενο το συζητήσαμε ήδη σε σχόλια του ιστολογίου, αλλά το βάζω κι εδώ για να βρίσκεται. Το ίδιο ισχύει και για τούτο εδώ, που είναι αντλημένο από πρωτοσέλιδο της Εστίας. Στο κύριο άρθρο του, ο Μανόλης Κοττάκης θυμάται ότι ο Βύρων Πολύδωρας του είχε στείλει, το 2007, ιδιόχειρο σημείωμα με τη σημείωση να παραδοθεί «ιδίοις αυτού χερσίν».

Του Βύρωνα είναι η ελληνικούρα ή του Μ. Κοττάκη; Πάντως ελληνικούρα είναι σίγουρα, διότι οι χείρες είναι θηλυκού γένους, όπως και οι χήρες, κι έτσι έπρεπε «ιδίαις αυτού χερσίν». Το οποίο στο πρόσφατο παρελθόν ήταν αρκετά συνηθισμένο (υπήρχε και ακρώνυμο: Ι.Α.Χ.) και θα με παραξένευε να το έχει κάνει λάθος ο Πολύδωρας.

* Η εργατική τάξη υπέκυψε, κι αυτή, στον τρόμο της διπλής άρνησης -ή τουλάχιστον το Εργατικό Κέντρο Φωκίδας, που σε ανακοίνωσή του γράφει:

» (…)Το Εργατικό Κέντρο Φωκίδας καλεί κάθε εμπλεκόμενο φορέα να κινητοποιηθεί για τη σωτηρία των συναδέλφων. Καλούμε το σωματείο εργαζομένων της Imerys να κηρύξει στάση εργασίας. Κανένας εργάτης να μπει για δουλειά!».

Δικαιότατη η διαμαρτυρία και η αγανάκτηση αλλά στα νέα ελληνικα δεν φοβόμαστε τη διπλή άρνηση. Κανένας εργάτης να ΜΗ μπει για δουλειά.

* Γουστόζικο ορθογραφικό λαθάκι σε άρθρο (όχι εντελώς καινούργιο) από τα Νέα, για τον Μίκη Θεοδωράκη:

Ο Μίκης Θεοδωράκης, ο «Αρχάγγελος» της Ελλάδας, εκείνος που τήν ταξίδεψε στα πέρατα της γης μέσα από τη μουσική και τους αγώνες του για την ελευθερία, άνοιξε τα φτερά του και πέταξε ψηλά, εγκαταλείποντας τα εγκώσμια.

Να είναι έλξη από τα εγκώμια;

* Κι επειδή τα μεζεδάκια μας σήμερα είναι «των Νόμπελ», ξεκινάω με ένα νομπελικό θέμα δικής μου κατασκευής -δηλαδή, τα λαθάκια που βρήκα στο άρθρο της ελληνικής Βικιπαίδειας για την Ανί Ερνό. Θα μου πείτε, «γιατί δεν τα διορθώνεις σιωπηλά;» Και τότε τι άρθρο θα γράψουμε;

Λοιπόν, το Yvetot, η μικρή νορμανδική πόλη όπου μεγάλωσε η Ανί Ερνό δεν αποδίδεται Ίβετοτ όπως το γράφει η Βικιπαίδεια αλλά Ιβετό (το ε δεν πολυακούγεται). Έπειτα, δεν «απέκτησε το πτυχίο της δασκάλας» αλλά σπούδασε φιλολογία. Δεν «δίδαξε στο Bonneville Lycée» αλλά «στο λύκειο της Μπονβίλ». Ως προς τους τίτλους των βιβλίων της, το Les Armoires vides, που δεν έχει μεταφραστεί στα ελληνικά, ασφαλώς δεν αποδίδεται «Καθαρισμένα» όπως θέλει η Βικιπαίδεια -αλλά κάτι σε άδειες ντουλάπες. Παρομοιως, το δεύτερο βιβλίο της La Place που η Βικιπαίδεια το αποδίδει «Ο τόπος ενός άνδρα» ίσως μεταφράζοντας τον αγγλικό τίτλο, στα ελληνικά έχει εκδοθεί ως «Η θέση» και «Ο τόπος». Πιο κάτω, το άρθρο δίνει συχνά τους αγγλικούς τίτλους των έργων της Ερνό, ακόμα και όταν αυτό είναι ολοφάνερα παράλογο, π.χ. «Το The Years κέρδισε το Βραβείο Φρανσουά Μωριάκ 2008 της Γαλλικής Ακαδημίας» -αλλά βέβαια η γαλλική έκδοση βραβεύτηκε οπότε ή θα το βάλει κανείς στο πρωτότυπο, ή, σαφώς προτιμότερο, στα ελληνικά, εφοσον υπάρχει ελληνική μετάφραση και εφόσον, ρε παιδιά, γράφουμε σε ελληνική εγκυκλοπαίδεια!

Τέλος: «Πολλά από τα έργα της έχουν μεταφραστεί στα αγγλικά και έχουν εκδοθεί από το Seven Stories Press . Η Ερνό είναι ένας από τους επτά ιδρυτικούς συγγραφείς από τους οποίους πήρε το όνομά του ο Τύπος.»

Βασικά, «ο εκδοτικός οίκος» πήρε το όνομά του, όχι ο Τύπος!

* Γέλασα όμως με μια ωραία τρολιά που δημοσιεύτηκε σε βιβλιοφιλική ομάδα του Φέισμπουκ στο πνεύμα των Λάνθιμος Χούλιγκανς.

* Και για να κλείσουμε νομπελικά, διάβασα κι ένα άρθρο που ασχολείται με το «Γιατί οι Έλληνες τσακώνονται για το Νόμπελ Λογοτεχνίας;»

Να πω καταρχάς ότι το άρθρο το βρήκα ανόητο και άστοχο, μεταξύ άλλων επειδή η συζήτηση στα σόσιαλ για το Νόμπελ Λογοτεχνίας δεν είναι ελληνική ιδιαιτερότητα.

Αλλά εδώ συζητάμε κυρίως γλωσσικά αξιοπερίεργα, οπότε πρόσεξα το εξής σημείο:

Στο εξωτερικό ασχολούνται με τα Booker, αυτά είναι που ορίζουν κατάσταση στο συγγραφικό και εκδοτικό παζάρι. Το Νόμπελ είναι πιο πολύ για το ονόρε, καθώς βραβεύεται το σύνολο του έργου και όχι κάποιο συγκεκριμένο βιβλίο. Στον μέσο αναγνώστη αν του πεις διάβασε κάποιο της Ερνό είναι βέβαιο πως θα χαθεί μέσα στην απεραντοσύνη των πάγκων των βιβλιοπωλείων, ενώ αν του προτείνεις συγκεκριμένο βιβλίο, υπάρχει τύχη να το διαβάσει.

Ας αφήσουμε το αν ευσταθεί η άποψη του αρθρογράφου για τα Μπούκερ και το Νόμπελ. Με ξένισε η φράση «υπάρχει τύχη να το διαβάσει», αφού εγώ θα έλεγα «υπάρχει περίπτωση να το διαβάσει», «υπάρχει πιθανότητα να το διαβάσει». Το βρίσκω αγγλισμό της κακιάς ώρας, από το there is a chance that…

Εσείς τι λέτε; Λέγεται το «υπάρχει τύχη να….»;

08/10/2022

Νίκος Σαραντάκος

https://sarantakos.wordpress.com/

Ο Νίκος Σαραντάκος γεννήθηκε στο Παλαιό Φάληρο το 1959. Σπούδασε χημικός μηχανικός και αγγλική φιλολογία. Έχει εκδώσει δύο συλλογές διηγημάτων και άλλα βιβλία. Δουλεύει μεταφραστής στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και μοιράζει το χρόνο του ανάμεσα σε Λουξεμβούργο και Ελλάδα. Ενδιαφέρεται για τη φρασεολογία, την ετυμολογία και τη λεξικογραφία καθώς και για την ιστορία της ελληνικής λογοτεχνίας. Συνεργάζεται με εφημερίδες και περιοδικά. Δημοσιεύει τα κείμενά του, γλωσσικά και άλλα, στο ιστολόγιό του sarantakos.wordpress.com/ και στο sarantakos.com. Σε μια άλλη ενσάρκωση, γράφει στα αγγλικά και στα γαλλικά για το μπριτζ (το παιχνίδι).

Τα βιβλία του:
«Για μια πορεία», διηγήματα (1984, β’ έκδ. 1988) εκδ. Σύγχρονη Εποχή
«Μετά την αποψίλωση», διηγήματα (1987, β’ έκδ. 1989) εκδ. Σύγχρονη Εποχή
«Μότσαρτ-Αλληλογραφία» (1991, β’ έκδ. 2001) εκδ. Ερατώ
«Το αλφαβητάρι των ιδιωματικών εκφράσεων» (1997) εκδ. Δίαυλος
«Γλώσσα μετ’ εμποδίων» (2007) εκδ. του Εικοστού Πρώτου
«Οι λέξεις έχουν τη δική τους ιστορία» (2009) εκδ. του Εικοστού Πρώτου
«Λέξεις που χάνονται» (2011) εκδ. Το Βήμα
«Λόγια του αέρα» (2013) εκδ. εκδ. του Εικοστού Πρώτου
«Οπωροφόρες λέξεις» (2013) εκδ. Κλειδάριθμος
«Η γλώσσα έχει κέφια» (2018) εκδ. του Εικοστού Πρώτου
«Μύθοι και πλάνες για την ελληνική γλώσσα» (2019) εκδ. ΕΑΠ
«Το ζορμπαλίκι των ραγιάδων» (2020) εκδ. Του Εικοστού Πρώτου
Έχει κάνει την επιμέλεια στην έκδοση των βιβλίων:
«Συμποσιακά», του Κώστα Βάρναλη,
«Αττικά: 400 χρονογραφήματα (1939-1958) για την Αθήνα και την Αττική», του Κώστα Βάρναλη,
«Τα δεκατρία ντόμινα και άλλες ιστορίες», του Ναπολέοντα Λαπαθιώτη,
«Τι είδα εις την Ρωσσίαν των Σοβιέτ», του Κώστα Βάρναλη,
«Ο μυστηριώδης φίλος και άλλες ιστορίες», του Ναπολέοντα Λαπαθιώτη,
«Γράμματα από το Παρίσι», του Κώστα Βάρναλη,
«Τα μαραμένα μάτια και άλλες ιστορίες», του Ναπολέοντα Λαπαθιώτη,
«Κάπου περνούσε μια φωνή», του Ναπολέοντα Λαπαθιώτη,
«Η νοσταλγία του Γιάννη», του Αλέξανδρου Παπαδιαμάντη,
«Famous Bridge Records», του David Bird,
«Bridge Hands to Make You Laugh…and Cry», του David Bird.

Σύνταξη

Η τέχνη, η επιστήμη, η γλώσσα, ο γραπτός λόγος, η παράδοση, είναι εργαλεία του πολιτισμού, που συμβάλλουν τα μέγιστα για να διαμορφωθεί μια κοινωνία, να θεσπίσει τους κώδικες και την ηθική της, να πλάσει τους όρους δημιουργίας της κοινωνικής συνείδησης, να επεξεργαστεί την αλληλεγγύη της και να φτιάξει έναν κοινωνικό ιστό, που θα διαφυλάσσει και θα προάγει την έννοια άνθρωπος.
Αναγνώσεις:79